آشکارسازی نقش تغییرات پوشش گیاهی و رطوبت خاک در توزیع درون سالی رخدادهای گردوغبار استان خوزستان

رخدادهای گردوغبار یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین مخاطرات محیطی و اقلیمی کل کشور و به ویژه استان خوزستان است. هدف اساسی این تحقیق آشکارسازی نقش تغییرات پوشش­گیاهی و رطوبت­خاک در توزیع درون سالی رخدادهای گردوغبار استان خوزستان است. در این راستا از ۳ دسته داده استفاده گردید. داده­های مربوط به کدهای گردوغبار ایستگاهی که طی دوره آماری ۲۰۱۰-۲۰۲۰، برای ایستگاه­های سینوپتیک استان خوزستان در مقیاس ساعتی اخذ شد. دسته دوم داده­های پوشش­گیاهی ماهانه که از محصول NDVI (MOD۱۳C۳) سنجنده MODIS اخذ شد و در نهایت داده­های رطوبت لایه ۵ سانتی متری فوقانی خاک از سنجنده SMAP بصورت ماهانه فراهم گردید. با تحلیل فراوانی کدهای گردوغبار، فراوانی ماهانه رخدادهای گردوغبار، غلظت و تداوم گردوغبار بررسی گردید. با به دست آوردن مقادیر میانگین فضایی دو شاخص رطوبت لایه ۵ سانتی متری فوقانی خاک و شاخص NDVI ماهانه، اقدام به تحلیل همبستگی و ارتباط بین شاخص­های گردوغبار و این شاخص­ها گردید. نتایج بیانگر آن بود براساس میانگین دوره ۲۰۱۰-۲۰۲۰، دوره ۴ ماه می تا اوت دوره پیک گردوغبار در سطح استان است. دوره حداقل ۱۱ روز گردوغباری در هر ماه وجود دارد و غلظت گردوغبار بیش از ۲۸۰۰ میکروگرم بر مترمکعب در هوا بوده و تداوم ماندگاری رخداد گردوغبار در سطح استان حداقل ۴۰ ساعت است. بررسی شاخص­های رطوبت لایه فوقانی خاک و پوشش­گیاهی نشان داد، دقیقا در سطح استان در همین دوره پیک گردوغبار، رطوبت­خاک لایه فوقانی خاک در بخش وسیعی از نواحی مرکزی و جنوبی استان به کمتر از ۱۰ درصد رسیده و همزمان شاخص پوشش­گیاهی نیز در این بخش­ها به کمتر از ۱۸/۰ رسیده است. علاوه بر آن در این تحقیق مشاهده گردید که تغییرات ماهانه رطوبت لایه ۵ سانتی متر فوقانی خاک با ضریب همبستگی ۸۸/۰- بیشترین تاثیر را در کنترل غلظت گردوغبار در سطح استان خوزستان دارد.

کلیدواژه ها:

گردوغبار ، رطوبت خاک ، پوشش گیاهی ، استان خوزستان