دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دورود

زمینه و هدف؛ سیر رویکردهای نظری در تبیین جرم درگستره تاریخی حاکی از تنوع برداشت ها از مفهوم جرم می باشد. در دهه ۱۹۸۰ در پرتو اندیشه فیلسوفان فرانسوی و آلمانی جنبش پست مدرن، با خوانش جدید از مفهوم جرم در حقوق کیفری، جرم را عمدتا برساخته نظام سیاسی و فرهنگی حاکم و با انتقاد به ناکارامدی حقوق کیفری مدرن، به رد علت شناسی علمی وعقلانی، نقد عناصر قانونی، مادی و معنوی جرم، ارزیابی متفاوتی از مفهوم جرم ارائه دادند. مهمترین سوالات در این زمینه، بازخوانی مفهوم قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری در چارچوب و بر مبنای پیش فرض ها و انگاره های پست مدرن چگونه تصویری از جرم ترسیم می کند ؟ مهم ترین پارادایم های نظری پست مدرن در حوزه مطالعه جرایم کدامند؟ اگر جرم وجود دارد مبنای تقسیم بندی و حوزه بندی و تفکیک آنها به جنحه و جنایت و خلاف چیست ؟ تعریف قانون مجازات اسلامی توضیح نمی دهد چرا انواع خاصی از رفتارها جرم تلقی می شود و بوسیله قانون قابل مجازات اعلام می شود، در حالیکه رفتارهای مشابه و حتی مساوی غیر مجرمانه تلقی می شوند و تبعا غیرقابل مجازات می باشند. مفاهیم مجرمانه در تفکر پست مدرن تا چه اندازه با موازین جرم انگاری در قانون مجازات اسلامی وجوه افتراق و اشتراک دارد ؟ روش پژوهش؛ مطالب گرد آوری شده بر اساس مطالعات کتاب خانه ای، فیش برداری، تجزیه و تحلیل اطلاعات انجام گرفته است. استفاده از رسالات و مقالات پژوهشی و کتب حقوقی در این زمینه نیز بهره فراونی گرفته شده است.یافته های پژوهش؛ یافته های پژوهش موید این موضوع است که حقوق کیفری پست مدرن وجوه افتراق و اشتراک زیادی با موادی از قانون مجازات اسلامی و آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲ دارد که در این پژوهش مورد ارزیابی قرار می گیرد. برآمد حاصل از قرائت پست مدرنیستی از جرم در پرتو مولفه های قدرت، ذهنیت، گفتمان و نفی فرا روایت ها، به رغم غرابت و صعوبت، بلحاظ نقد عملکرد نهادهای نظام عدالت کیفری و مفاهیم بنیادین حقوق کیفری حائز اهمیت فراوانی برای گفتمان مفاهیم مجرمانه است؛ چرا که تمامی جهت گیریهای ما در حقوق کیفری در نوع تعریفی است که از جرم ارائه می دهیم. گستره ی حقوق کیفری شاهد قرائت های گوناگون از مفاهیم مجرمانه است اعم از قرائت کلاسیک، مدرن و پسامدرن می باشد. تفاوت قرائت پسامدرن با سایر قرائت ها در ذهنی، نسبی، متکثر، تکه پاره و بسته به زمان و مکان بودن آن است؛ در حالیکه سایر خوانش ها رویکردی عینی، عقلانی، ذاتی وطبیعی دارند. بنابراین حقیقتی ذاتی در مفاهیم مجرمانه در قرائت پست مدرن وجود ندارد؛ بلکه مفهوم جرم صرفا مصنوع سیاسی، اجتماعی یا زبانی و رسانه ای تلقی می شود. یافته ها نشان دادند که قانون مجازات اسلامی ایران با جرم شناسی پست-مدرنیته فاصله زیادی دارد، چرا که بیشتر مواد قانون مجازات اسلامی بر فراروایت قانون و شرع مقدس استوار است. یافته ها نشان دادند که "حد"، "قصاص" و "دیه"، بیشترین تمایز و "تعزیرات" بیشترین همخوانی را با جرم شناسی پست مدرنیته دارد. در جرایم مستوجب حدود، قصاص و دیه چون که با صراحت در قانون شرع بر آن تاکید شده و غیر موقت و غیر قابل تغییر است، و به سمت تمرکز گرایی، مطلق گرایی و عینی گرایی است، در نتیجه کاملا با نگرش پست مدرنیته مغایرت دارند.

کلیدواژه ها:

جرم ، پست مدرن ، آیین دادرسی کیفری ، قانون مجازات اسلامی