بررسی همبست آب، انرژی و غذا با رویکرد پویایی سیستم ها؛ مطالعه موردی دشت ورامین

سابقه و هدف: تغییرات اقلیمی و اکوسیستمی در هماهنگی با عواملی چون رشد جمعیت و مدیریت نادرست منابع،بسیاری از الگوهای مدیریت منابع طبیعی را به چالش کشیده است. هدف از این تحقیق شناخت روابط همبستآب، انرژی و غذا در دشت ورامین به روش مدل ذهنی و پویایی همبست آب، انرژی و غذا تحت سناریوهای سیاستیبود.مواد و روش ها:  داده ها و روابط مربوط به مدل ذهنی از طریق گفتگو و مشارکت با کشاورزان و مدیران منطقهجمع آوری گردید. داده های مربوط به مدل پویایی همبست نیز از طریق Mental Modeler به وسیله نرمافزارکه برای منطقه مورد مطالعه توسعه WEF سازمان ها، ذینفعان منطقه و مقالات معتبر جمع آوری شد. مدل همبستداده شده است از روابط به هم پیوسته برای مدلسازی ز یرسیستم های آب، کشاورزی و انرژی و تعاملات آنها تشکیلساخته شد و دوره شبیه سازی یک دوره ۲۰ ساله در نظر Vensim شده است. مدل شبیه سازی با استفاده از نرم افزارگرفته شد. معادلات حاکم در هر ز یرسی ستم بر اساس معادلات پا یه رویکرد پو یا یی سیستم ها و نمودارهای حلقهعلی هر ز یرسیستم با استفاده از روابط و بازخوردهای مثبت و منفی ایجاد شد.نتایج و بحث: نتایج مدلسازی پویایی همبست نشان داد وضعیت منابع آب سطحی و امنیت آبی دشت طی دوره۲۰ سال به ترتیب برابر با ۱۵۸ میلیون مترمکعب و ۱۶۲ - میلیون مترمکعب خواهد بود؛ که نشان از کاهش منابعدر مقا یسه با وضعیت پایه دارد. نتایج مدل بدون اعمال سناریو نشان داد طی دوره ۲۰ ساله حجم آبخوان دشتورامین از مقدار ۴۰۰۰ میلیون مترمکعب به ۲۷۰۰ میلیون مترمکعب کاهش خواهد یافت. این موضوع نشان می دهدسیاست های تامین منابع آب ازجمله استفاده بی رویه از چاه ها، توسعه شهرنشینی و ایجاد صنایع و همچنین عدمافزایش بهره وری آب کشاورزی از طریق روش های نوین آ بیاری دلیل بروز چنین مسئله ای است. اعمال سناریوهایتخصیص نیاز محیط زیستی تالاب بندعلیخان نشان داد دشت توان اکولوژیکی برای تخصیص آب به تالاب نخواهدداشت به طوریکه در ۲۰ سال آینده امنیت آبی دشت به ۱۸۰ - میلیون مترمکعب می رسد. همچنین اعمال سناریوافزایش راندمان آبیاری بدون افزایش سطح ز یر کشت از ۵۸ درصد به ۷۰ درصد در بهبود کاهش تقاضای آبکشاورزی و افزایش سطح کشت موثر بود. افزایش سطح زیر کشت نیز تا مقدار ۴۱۶۰۰ هکتار اثر مثبت بر تقاضایآب کشاورزی داشت اما بیش از این مقدار سبب افزایش فشار منابع آبی گردید. بر اساس محدودیت های منابع آ بیو کاهش امنیت آب در دشت ورامین، تولید محصول دشت نیز با کاهش روبه رو خواهد شد. دشت ورامین به دلیلهمجواری با شهرستان تهران نقش مهمی در تامین نیاز مردم تهران و شهرستان های اطراف دارد.نتیجه گیری: بررسی نتایج و روند مقایسه داده ها نشان داد طی دوره ۲۰ ساله، دشت ورامین وضعیت نامطلوبی درزمینه منابع آب و تولید غذا خواهد داشت. مدیریت منابع دشت ورامین نیازمند تغییر در باورها و ارزش های سازمانی،کشاورزی و توسعه ای دارد. توسعه سیستم های خورشیدی  به منظور تامین نیاز انرژی، راه اندازی تصفیه خانه فاضلابشهرستان ورامین و توسعه تصفیه خانه جنوب تهران، حرکت به سمت فشرده ساز ی پایدار در ایجاد پایداری منابعدشت به منظور بهره برداری صحیح منابع موثر است. از سویی دیگر افزایش راندمان آبیاری بدون افزایش سطح کشتمی تواند در متعادل کردن وضعیت فعلی کمک کننده باشد به طوریکه با اجرای سیاست های برنامه ششم توسعهتقاضای آب کشاورزی تا حدودی کاهش می یابد و فشار بر منابع آب ز یرزمینی کاسته می شود.

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی: امنیت آب ، پویایی سیستم ها ، فشرده سازی پایدار ، مدل ذهنی ، منابع آب زیرزمینی