پژوهشی تحلیلی بر توزیع فضایی آثار باستان شناختی آمل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

عوارض و پدیده های طبیعی در مکان گزینی، پراکنش و ظاهرساونتگاه های انسانی تأثیر زیادی دارند. البته هر کدام از این عواملدر بعد خاصی از ساونتگاههای انسانی موثرند.تمدن واقعی بشر در بخش هایی از نواحی جغرافیایی که دارایآب و هوای مساعد و خاک حاصلخیز بوده، ظاهر شده است. بر اساسنظریه هیدرولیک، آبیاری زمین های قابل کشت، افزایش جمعیت وتراکم آن در نواحی مساعد طبیعی، عامل اصدلی بوده اسدت». اینوضعیت در ایران نیز کمابیش بدین منوال بوده و گفته می شود«اولین سکونتگاهها در ایران در جاهایی شکل می گیرند که از آب وخاک نسبتاً مطلوبی برخوردار باشند. چون این دو از عناصر محیططبیعی محسوب می شوند و تأثیر زیادی بدر سکونتگاه های انسانیدارند. صاحبنظران در بررسی عوامل موثر در شکل گیری و توسعهسکونتگاه های انسانی به بررسی مختصات و موقعیت جغرافیایی،زمین شناسی، توپوگرافی، شیب و جهت آن، آب وهوا، منابع آب،خاک، پوشش گیاهی و ... پرداخته و بررسی آنها را در طرح هایمطالعات مرتبط با سکونتگاهها ضروری دانسته اند. از اینرو این مقالهبرآنست از بین عوامل مذکور، موارد زیر را به عنوان عوامل طبیعیموثر بر استقرارهای باستانی شهر آمل به معرض آزمایش بگذارد :ارتفاع، میزان بارش، نوع آب وهوا، آبهای جاری، پوشش گیاهیمرتعی و جنگلی. برای دستیابی به این مهم تعداد 403 محوطهباستانی منطقه به عنوان جامعه آماری استفاده شد. در مرحله بعدیبا استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و در قالب نظام اطلاعاتجغرافیایی با استفاده از نرم افزار ArcGIS ، مطالعات اسنادی جهتشناسایی عوامل فوق در منطقه انجام گرفت. در نهایت و بعد ازتجزیه و تحلیل توزیع فضایی محوطه ها و وضعیت توزیع آنها نسبتبه این عوامل چهار عامل ارتفاع، پوشش مرتعی، نزدیکی به رودخانهو آب وهوا به عنوان مهمترین و مؤثرترین عوامل زیست محیطی درشکل گیری استقرارهای باستانی این منطقه شناسایی شدند.

کلیدواژه ها:

عوامل زیست محیطی ، توزیع فضایی ، محوطه های باستانی ، آمل ، GIS