نسا (عشق آباد) وارث اصلی تمدن پارتی و اشکانی

کشور ترکمنستان به لحاظ تاریخی از به هم پیوستن بخش‌هایی از ۳ منطقه تاریخی در آسیای مرکزی تشکیل شده است. در گذشته، استان‌های آخال، بلخان و مرو بخشی از خراسان، استان لب‌آب بخشی از فرارود (ماوراءالنهر) و استان داش‌اغوز بخشی از خوارزم بوده است. هرکدام از این ۳ منطقه در طول تاریخ، ارتباطی تنگاتنگ با کشور ایران و جهان اسلام داشته‌اند. وجود آثار و محوطه‌های باستانی و ارزشمند شهر تاریخی نسا (پایتخت اشکانیان) در استان آخال، شهر تاریخی مرو (پایتخت عباسیان) در استان مرو و شهر تاریخی گرگانج (پایتخت خوارزمشاهیان) در استان داش‌اغوز که هرکدام نقشی کلیدی در تعیین سرنوشت منطقه و جهان اسلام داشته‌اند، نشان از پیشینه و جایگاه ارزشمند تاریخی جمهوری ترکمنستان دارد. شهر تاریخی نسا که در مجاورت پایتخت کشور ترکمنستان قرار گرفته، گنجینه‌ای از آثار ارزشمند مربوط به گذشته منطقه را در خود جای داده است. کشور ترکمنستان پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی همچون اکثر جمهوری‌های دیگری که مستقل شدند، به دنبال احیای میراث فرهنگی و تمدنی گذشته خود است؛ چراکه در دولت کمونیستی شوروی، همه کارها بایستی با تأیید مسکو صورت می‌گرفت و مثلاً باستان‌شناسانی که اهل شوروی نبودند، حق کاوش در محوطه‌های تاریخی آسیای مرکزی را نداشتند. پس از فروپاشی شوروی، گروه‌های مختلف علمی از دانشگاه‌های کشورهای غربی برای تحقیق در زمینه محوطه‌های باستانی به آسیای مرکزی و ترکمنستان وارد شدند. اما در این بین، جایگاه دانشگاه‌های اسلامی و ایرانی کاملاً خالی است. در حالی‌که بیشترین منابع تاریخی که راجع به گذشته این محوطه‌های تاریخی موجود است، به زبان‌های فارسی و عربی است، این باستان‌شناسان اروپایی هستند که می‌خواهند گذشته تاریخی این بخش مهم از جهان اسلام را تفسیر کنند. در این پژوهش به بررسی ویژگی‌های شهر تاریخی نسا در نزدیکی عشق‌آباد به عنوان یکی از شهرهای تاریخی خراسان و جهان اسلام و پایتخت فعلی ترکمنستان پرداخته شده است.

کلیدواژه ها:

نسا ، عشق‌آباد ، ترکمنستان ، آسیای مرکزی و قفقاز ، جهان اسلام