زهدگرایی و زهدستیزی در دیوان عطار نیشابوری

زهد یکی از مفاهیم مهم در ادبیات عرفانی فارسی که تقریبا از قرن ششم هجری قمری به صورت برجسته وارد شعر فارسی میشود. چهرهای که از این مفهوم و مفاهیم مرتبط با آن در شعر فارسی و به خصوص شعر عرفانی فارسی مطرح میشود، چهره ی دوگانه ای است. به این معنا که گاه شاعران به ستایش زهد و گاهی به نکوهش آن پرداخته اند. مقاله ی حاضر به بررسی وجوه دوگانه ی این مفهوم مهم در دیوان عطار نیشابوری پرداخته است. بررسی کلیات دیوان او در سه بخش غزلیات، قصاید و ترجیعات نشان داد که عطار در بیشتر قصاید و برخی از غزلیاتش به ستایش زهد و مفاهیم مرتبط با آن، مان ند نکوهش دن یا و وابستگی آن، یادمرگ و فنای آدمی، م بارزه با هوای نفس و رذیلت های اخلاقی و ... پرداخته است. وی همچنین در 70 غزل از دیوان اشعارش نیز به مفاهیمی مت ضاد با زهد و دین، مان ند نکوهش زهد و تعریض زاهدان، بیاعتنایی علنی به دین، رد مظاهر شریعت و طریقت و ... پرداخته ا ست. البته لازم به تو ضیح ا ست که وی نه با زهد و زاهد واقعی، بلکه با زاهدان و مسلمانان ریایی به مبارزه برخاسته است.

کلیدواژه ها:

زهدگرایی ، زهدستیزی ، ادبیات عرفانی ، دیوان عطار نیشابوری.