تاثیر حلال های مختلف بر استخراج متابولیت های میوه عناب و بررسی تنوع بیوشیمیایی و مورفولوژیکی تعدادی از جمعیت های عناب در استان خراسان و مقایسه آنها با عناب بلاروس

با توجه به ارزش غذایی و دارویی عناب ( Ziziphus jujube Mill. )، تحقیق حاضر در راستای شناسایی حلال مناسب برای عصاره گیری و همچنین مقایسه برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی 9 جمعیت (توده) عناب شامل 8 جمعیت ایرانی به همراه یک جمعیت از بلاروس طراحی شد. به منظور شناسایی مناسب ترین حلال برای عصاره گیری، اثر حلال های مختلف شامل آب (آب به تنهایی)، استون (غلظت 70 درصد)، اتانول (غلظت 70 درصد) و متانول (غلظت 70 درصد) بر صفاتی مانند میزان ترکیبات فنلی کل، میزان فلاون و فلاونول، فلاونوئید کل و فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره میوه ارزیابی شد. در مرحله بعد برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی در 9 جمعیت عناب مورد بررسی قرار گرفت. جمعیت های ایرانی شامل جمعیت قائن، آبیز، اسفدن، زیرکوه، بیرجند، چاه قدس، ماژان و عنابستان بودند و صفات بررسی شده شامل اندازه گیری فنول و فلاونوئید کل، مقادیر فلاون و فلاونول، میزان فعالیت آنتی اکسیدانی، کربوهیدرات، مواد جامد محلول ( TSS )، نیت روژن ( N)، فسفر ( P )، پتاسیم ( K )، روی ( Zn )، آهن ( Fe )، مس ( Cu ) و درصد رطوبت، قطر، طول و وزن میوه وفاکتورهای رنگی شامل روشنایی ( L )، قرمزی ( a )، زردی ( b )، زاویه هیو ( H) و کروما (اشباعیت) ( SI ) بودند. نتایج بخش حلال های مختلف بر عصاره گیری میوه، نشان دهنده تاثیر معنی دار حلال ها بر استخراج مواد موثره بود. بالاترین میزان فلاون و فلاونول ( 299 / 0 میلی گرم کوئرستین در گرم نمونه خشک) در عصاره متانولی گزارش شد در حالی که بین سایر تیمارها از این نظر اختلاف معنی داری وجود نداشت. بیشترین میزان فلاونوئید کل ( 35 / 2 میلی گرم کوئرستین در گرم نمونه خشک) در تیمار عصاره استونی قرار داشت و بقیه تیمارها در یک گروه قرار گرفتند. از طرف دیگر بالاترین میزان ترکیبات فنلی ( 55 / 17 میلی گرم گالیک اسید در گرم نمونه خشک ) در عصاره متانولی و بعد از آن در عصاره اتانولی اندازه گیری شد در حالی که کمترین میزان ترکیبات فنلی اندازه گیری شده ( 76 / 3 میلی گرم)، مربوط به عصاره استونی و همچنین بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی ( 98 / 83 درصد) مربوط به عصاره آبی بود. نتایج مربوط به مقایسه توده های مختلف عناب نشان دهنده وجود اختلاف معنی دار بین توده ها از نظر صفات اندازه گیری شده بود. توده عناب آبیز در مقایسهبا سایر توده ها، بیشترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی (% 61 / 90 ) را نشان داد در حالیکه کمترین میزان فعالیت آنتی اکسیدانی (% 71 / 43 ) در توده عناب بلاروس مشاهده شد. توده عناب آبیز از نظر میزان ترکیبات فنولی و فلاونوئید کل، فلاون و فلاونول نیز در بالاترین سطح قرار داشت. بیشترین میزان مواد جامد محلول و بیش ترین میزان عنصر روی در جمعیت عناب آبیز اندازه گیری شد که به ترتیب معادل 67 / 14 بریکس و 38 / 0 درصد گزارش شدند. میزان نیتروژن در توده عناب بیرجند با 15 / 0 درصد در بالاترین مقدار قرار داشت. توده عناب چاه قدس از نظر مقدار پتاسیم در بالاترین سطح قرار گرفت ( 2 / 100 میلی گرم بر کیلوگرم). عنصر آهن در جمعیت عناب بلاروس در بالاترین سطح قرار گرفت ( 16 / 1 درصد) گرچه از این نظر با توده عناب آبیز ( 99 / 0 درصد) تفاوت معنی داری نداشت. عناب بلاروس به طور معنی داری دارای قطر ( 74 / 25 میلی متر)، طول ( 83 / 34 میلی متر) و وزن ( 73 / 5 گرم) بیشتری نسبت به سایر توده ها بود در حالی که توده عناب عنابستان در میان توده های بررسی شده کوچک ترین قطر ( 84 / 14 میلی متر) و طول ( 35 / 16 میلی متر) را داشت. کمترین زاویه هیو ( Hue ) در توده عناب زیرکوه با مقدار 73 / 36 مشاهده شد که نشان دهنده رنگ غالب قرمز این توده نسبت به سایر توده ها می باشد.

کلیدواژه ها:

عصاره گیری ، عناصر غذایی ، فعالیت آنتی اکسیدانی ، فلاونوئید ، فنول ، کربوهیدرات