شهید جمهور اخلاق مدار
شهید جمهور اخلاق مدار
باسمه تعالی
انا لله و انا الیه راجعون
مقدمه
با نهایت تاسف و تاثر در تاریخ 31 اردیبهشت ماه 1403 مردم ایران خبر تلخ درگذشت شهادت گونه رئیس جمهور محترم، حضرت آیت الله رئیسی و همراهانشان را پس از ساعت ها بی خبری و چشم انتظاری دریافت نمودند. اینجانب ضمن تسلیت این داغ سنگین به محضر مقام معظم رهبری و ملت عزیز ایران،در این یادداشت قصد دارم نگاهی به پدیده مناظره داشته باشم که در سنت دینی ما ریشه دار بوده است و امروزه در عرصه سیاسی به تازگی به ابزاری قدرتمند برای اثبات حقانیت خود و بی اعتبارسازی دیدگاه رقیب بدل گشته است. حقیر پس از اشاره به شاخصه های مناظره حقیقت محور به اختصار با ذکر چند شاهد اخلاقی ازمناظرات انتخاباتی آیت الله رئیسی گوشه ای از اخلاق مداری این شهید بزرگوار را یاد آوری می نمایم.
1. مناظره چیست؟
مناظره از ریشه «نظر» و در لغت به دو معنای «دیدن» به چشم و «توجه داشتن» (نوعی درک و فهم درونی) آمده است. (فراهیدی، 8/154)؛(ابن منظور، 5/215) ؛(قرشی،7/81) و در اصطلاح عبارتست ازگفتگو و اظهار نظر آگاهانه دو نفر نسبت به مسائل و موضوعاتی، جهت دست یافتن به حق و صواب. (جرجانی،103) متکلمان و منطق دانان نیز مناظره را گفتگو دوجانبه و رو در رو به هدف ایجاد علم در طرف مقابل و کشف حق می دانند. (طوسی، 1361، 448) (ابن سینا،6/22)
2. جدل چیست؟
واژه جدل، جدال و مجادله از ریشه «جدل» گرفته شده و در لغت دارای معانی متعددی همچون؛به شدت تاباندن و بافتن ریسمان(زمخشری،85)، به زمین زدن طرف مقابل(همان،85)، محکم و نیرومند شدن (فیروز آبادی،3/474) مقابله دلیل با دلیل(ابن اثیر1/248)، سرسختی در مخاصمه(ابن منظور، 11/105)آمده است و در اصطلاح عبارتست از رویارویی جهت اسکات خصم(جرجانی،1/101)
3. تفاوت جدل و مناظره
بین مناظره و مجادله تفاوت معنایی وجود دارد؛ زیرا هدف از مناظره کشف حقیقت است (طوسی،447،1361) اما هدف از مجادله الزام خصم است(تهانوی،1/232)و بین مصادیق این دو از نظر هدف رابطه عموم و خصوص من وجه برقرار است. بنابر این، می توان گفت مهم ترین فرق بین مناظره و مجادله حقیقت محوری است که این تفاوت موجبات تفاوت های دیگری را نیز همچون عالمانه بودن مناظره و اخلاق مدار بودن آن فراهم آورده است (طوسی، بی تا، 6/440)(طباطبایی،16/138)
4. شاخصه های مناظره حقیقت محور (1)
طبق پژوهش های حقیر در مناظرات اهل بیت(ع) بویژه حضرت رضا علیه السلام مدل مناظرات رضوی، حقیقت جویانه است در مقابل مدل مناظراتی شوپنهاور که برتری جویانه است و مهم ترین شاخصه های مناظره حقیقت محور عبارتند از:
1. تسلط به مفاهیم و مبانی مخالفان
2. استفاده از عقل به عنوان فصل مشترک
3.رعایت اصول و ارزشهای اخلاقی
الف. عدم توهین و سخن سنجیده
ب. عدم بهره گیری از دروغ
ج. اجتناب از تحقیر و تمسخر طرف مقابل
4. مستند گویی و ارجاع به منابع مورد قبول
5. توجه به اصول مسلم و مشترک
6. فرصت اظهار نظر به رقیب
7.منع از تکفیر مخالف
5. رعایت اصول و ارزشهای اخلاقی توسط آیت الله رئیسی در مناظرات
مرور مناظرات انتخاباتی آیت الله رئیسی نشان می دهد ایشان به دنبال حقیقت در مناظره بودند و نه به دنبال برتری جویی لذا در مناظرات خود از شاخصه های و مولفه های مناظره حقیقت محور بهره برده اند که در این گفتار فقط به شاخصه اخلاق محوری پرداخته می شود.
الف. عدم توهین:
ایشان در مناظرات انتخاباتی خود حتی به اعتراف طرف مقابل مبادی به آداب بوند و هیچ گاه از ابزار توهین و تهمت و افتراء برای بیرون کردن حریف از میدان، بهره نبرند حتی برای مقابله به مثل.
ب. عدم بهره گیری از دروغ
ایشان در مقابل افرادی که با بی اخلاقی فکر می کردند با دروغ گفتن و توسل به مغالطه می توانند رای مردم را از او را بگیرند، از ابزار دروغ برای تخریب طرف مقابل بهره نبردند حتی در موردی که فردی گفت شما شش کلاس سواد دارید و با شش کلاس سواد، نمی توان کشور را اداره کرد.
ج. اجتناب از تحقیر و تمسخر طرف مقابل
شهید رئیسی هیچ گاه در مقابل طرف مقابل ابزار تحقیر و تمسخر بهره نبرد حتی در جایی که طرف مقابل با کنایه تند می گوید« آقای رئیسی سندرم پست بی قرار دارد! از دادستانی به آستان قدس و از آستان قدس به قوه قضائیه و دوباره از قوه قضائیه به ریاست جمهوری. چه تضمینی هست ریاست جمهوری را هم نیمه کارها برای سمت بالاتر رها کنید»
و امروز این افراد پاسخ گرفتند با انتخاب خداوند متعال، آیت الله رئیسی ریاست جمهوری را نیمه کاره رها کرد برای سمتی بالاتر بنام شهادت و شد «شهید جمهور»خوشا به سعادت او و همراهانش باد.
یا لیتنا کنا معهم فنفوز فوزا عظیما.
(1) ر.ک. (مقاله واکاوی مولفه های مناظره حقیقت محور با مخالفان از دیدگاه امام رضا (ع)، مرادی مکی، مجتبی و مهدی فرمانیان و محمد جواد حاجی ابوالقاسم دولابی، پژوهشنامه قران و حدیث، شماره34)