دیپلماسی آب و اختلاف های آبی در حوضه آبریز رودخانه نیل

حوضه آبریز فرامرزی رودخانه نیل در منطقه آفریقای شمال شرقی واقع گردیده و در پیرامون رودخانه بین المللی نیل گسترده شده است. کشورهای واقع در پایین دست این حوضه به دلیل کم آبی و میانگین بارش بسیار پایین، به شدت به آب نیل که از کشورهای بالادست سرچشمه می گیرد وابسته اند. اما کشورهای بالادست هم در سال های اخیر به دلیل رشد سریع جمعیت و نیاز به آب بیشتر، درصدد بهره برداری از حق آبه خود از آب نیل برآمده اند که البته این اقدام با واکنش منفی کشورهای پایین دست مواجه شده است. مقاله حاضر که به روش توصیفی تحلیلی نوشته شده، به دنبال پاسخ به این پرسش است که چرا در حوضه آبریز رودخانه نیل با وجود برخی کنوانسیون ها و توافق های دو یا چند جانبه در زمینه مدیریت و بهره برداری از منابع آب فرامرزی، اما همچنان برخی اختلاف های آبی موجود بین این کشورها بر سر منابع مشترک از طریق دیپلماسی آب حل و فصل نگشته است پاسخی که به این پرسش داده می شود، این است که با توجه به اینکه کشورهای واقع در پایین دست حوضه درگذشته، قدرت برتر منطقه بودند، نیل را در ملکیت خود می دانستند و بدون توجه به منافع کشورهای بالادست، اقدام به بهره برداری حداکثری از آب رودخانه کرده اند. اما در سال های اخیر و با تقویت حاکمیت ملی و قدرت کشورهای بالادست، این بار این کشورها هستند که صرفا براساس منافع ملی خود، اقدام به اضای قرارداد با یکدیگر در زمینه نیل کرده اند و از موضع قدرت آبی (هیدروهژمون) وارد شده اند. همین موضوع و دودستگی آشکار بین کشورهای بالادست و پایین دست نیل، انجام هر گونه مذاکره درباره مدیریت آب های مشترک در این حوضه را بسیار دشوار و بی نتیجه ساخته است؛ این در حالی است که کنوانسیون الجزیره که همه کشورهای مشترک در حوضه نیل، آن را امضا کرده اند، می تواند شرایط مناسبی را جهت دیپلماسی و همکاری آبی در سطح حوضه فراهم سازد و بایستی از ظرفیت های آن استفاده گردد.

کلیدواژه ها:

اختلاف های آبی ، دیپلماسی آب ، رودخانه نیل ، رودخانه های فرامرزی ، هیدروپلیتیک