تحلیل و بررسی مبحث جبر و اختیار در گلستان سعدی

جبر و اختیار یکی از مباحث پیچیده کلام اسلامی است. برداشت های متفاوت مسلمانان از آیات قرآن و احادیث نبوی، به سه مشرب فکری مهم در این زمینه از جمله: اشاعره، معتزله و امامیه انجامیده است. این مساله در آثار بزرگان ادب فارسی همواره نمود چشمگیری داشته است. در پژوهش حاضر بررسی جبر و اختیار در حیطه گلستان اساس تحقیق قرار گرفته است. سعدی که دانش آموخته مکتب اشاعره و مدارس نظامیه بوده است، در آثار خود از جمله گلستان شواهدی از اعتقاد به جبر را آشکار ساخته است، اما همپای این موضوع از پرداختن به مختاربودن انسان برکنار نمانده است، وی در هر دو مبحث اصل مهم تربیت نفس را مدنظر داشته است. اختیارگرایی سعدی در گلستان تابع نظریه کسب اشعری یا همان اختیار میانه است و یکسره انسان را مقهور سرنوشت نمیداند. اختیارگرایی وی ناشی از عرفان منحصر به فرد وی و اصول اخلاقی عارفان در باب تربیت نفس است.

کلیدواژه ها:

سعدی ، گلستان ، جبر ، اختیار ، تربیت نفس