ارزیابی اثرات بهره برداری منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس بر منابع زیستی دریایی

این مطالعه در آب های دریایی استان بوشهر واقع در خلیج فارس، در محدوده ی جغرافیایی طول شرقی ʹ06 °52 تا ʹ34 °52 و عرض شمالی ʹ23 °27 تا ʹ46 °27، از منتهی الیه جنوب شرقی استان بوشهر (دماغه نایبند) تا جنوب غرب بندر کنگان (برکه چوپان)، واقع در خلیج فارس و با استفاده از شناورهای فایبرگلاس محلی بر روی 16 ایستگاه و در فصل های بهار، تابستان، پاییز و زمستان سال 1390 انجام گردید.مطالعه حاضر به هدف پایش شرایط محیطی ناشی از فعالیت «منطقه اقتصادی- انرژی پارس» بر منابع زیستی خلیج فارس و به دنبال مطالعه ای کم وبیش مشابه، که قبلا (سال 1385) توسط پژوهشگاه نفت طراحی و انجام گردیده بود، انجام شده است. کلیه نتایج به دست آمده پژوهش حاضر به هدف تعیین روند، با نتایج بررسی انجام شده توسط پژوهشگاه نفت مقایسه شده و برای تحلیل وضع موجود نیز با استانداردهای ملی (سازمان حفاظت محیط زیست) و جهانی (سازمان بهداشت جهانی و آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا) مقایسه گردیده اند.بدین منظور، عوامل فیزیک و شیمیایی شامل دما، شوری، اسیدیته، اکسیژن محلول، کدورت و اکسیژن خواهی شیمیایی، ثبت و اندازه گیری و از مواد مغذی سیلیکات، فسفات، نیترات و نیتریت، آمونیاک، سولفید و کربن آلی مورد بررسی قرار گرفتند. شرایط محیطی آب های محدوده مورد بررسی در وضعیت عادی نسبت به کل منطقه می باشند و تنها در محدوده اطراف خروجی پساب ها اندک تغییراتی مشاهده می گردد. رسوب بیشتر مناطق مورد بررسی نیز دارای دانه بندی ماسه ای می باشند و میزان ماده آلی آن ها در حد مجاز است. غلظت نیتریت، نیترات، آمونیاک، فسفات، سیلیکات و سولفید در حدی پایین تر از حدود مجاز تعریف شده می باشند اما افزایش زیادی را در طول سال و نسبت به مطالعه پیشین در میزان فسفات و سولفید مشاهده می گردد که موضوع افزایش فسفات در مطالعات دیگر منطقه ای (ایزدپناهی و همکاران، 1384 و 1388) نیز مشاهده و مورد تاکید قرارگرفته است. آلاینده های دیگر نیز با دو منشا غیرآبی (فلزات) و آلی مورد بررسی قرار گرفتند. غلظت فلزات روی، مس، آهن، کروم، نیکل، کادمیوم، جیوه و سرب در هر دو فاز آب و رسوب مورد بررسی قرار گرفت. از بررسی تغییرات غلظت در طول سال می توان نتیجه گرفت که فلزاتی همچون جیوه، سرب، کادمیوم، روی، کروم و نیکل در هر دو فاز آب و رسوب در حال افزایش تدریجی در طول سال بوده اند. فلزات دیگر نظیر آهن و مس نیز همین روند را با شیبی ملایم تر داشته اند. مقایسه مقادیر اندازه گیری شده با حدود مجاز و همین طور در مناطق مختلف منطقه (غیر صنعتی، صنعتی یا درون منطقه توسعه) نشان دهنده گسترش آلودگی فراگیر در تمام منطقه است. غلظت کل هیدروکربن های نفتی، هیدروکربن های آلیفاتیک و هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای نیز بررسی گردید. نتایج به دست آمده موید این موضوع است که خوشبختانه منطقه مورد بررسی در حال حاضر از نظر آلودگی به این مواد در شرایط عادی و مناسب میباشد.در بخش موجودات زنده نیز باکتری های هوازی و بی هوازی، پلانکتون ها و کفزیان مورد بررسی قرار گفتند. تراکم باکتری های هوازی به جز در فصل بهار (p=0.001) و تابستان p=0.04) ) تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند. باکتری های بی هوازی نیز در هر دو فاز آب و رسوب در طول سال تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند p=0.05)) تراکم فیتوپلانگتون ها و زیوپلانکتون ها در طول فصل های مختلف مشابه و پایین تر از مطالعات دیگر منطقه ای است که به دلیل عمق کمتر ایستگاه ها است. مقایسه فراوانی کفزیان محدوده مورد بررسی با مطالعات دیگر منطقه ای و درون خلیج فارس بیانگر تخریب نشدن زیستگاه های این موجودات در اثر فعالیت صنایع موجود و تا زمان حاضر است.بالا یا کم بودن تفاوت میزان اندازه گیری شده بسیاری از پارامترها (مخصوصا آلاینده ها) در منطقه درون محدوده طرح توسعه (از بندر سیراف تا بندر کنگان) با منطقه صنعتی موید تاثیرگذاری جریان اصلی آب خلیج فارس روی گسترش آلاینده ها در منطقه است. این موضوع لزوم کاهش و کنترل اثرات سو صنایع موجود از مبدا و پایش مناطق تا محدوده های بیشتر سطح و عمق را یادآوری می نماید تا بدین وسیله از پخش آلودگی ها در مناطقی وسیع تر که امکان مقابله را محدودتر و هزینه برتر می نماید جلوگیری به عمل آید. بررسی توان اکولوژیک و تعیین ظرفیت برد منطقه و بررسی امکان زیست پالایی بسیاری از آلاینده ها از جمله فعالیت های ضروری در این زمینه است.