ارزیابی لاین های موتانت حاصل از القای موتاسیون در ارقام بومی برنجنسبت به صفات زراعی و تحمل به شوری در شرایط تنش و نرمال

موتاسیون القایی به طور گسترده به عنوان یکی از ابزار های موثر در بهبود عملکرد، کیفیت و مقاومت به تنش‎های زنده و غیر زنده در اصلاح محصولات استفاده می گردد. جهت ارزیابی مشاهده‎ای موتانت‎های نسل ششم،دو آزمایش مستقل، یکی در زمین شور فریدونکنار و دیگری در زمین نرمال معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور (آمل) در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1395 اجرا شد. تعداد موتانت در شرایط نرمال 32 و در شرایط شور22ژنوتیپبودند. برای سنجش میزان شوری در زمین فریدونکنار نمونه‎گیری مرکب خاک در چهار مرحله و میزان شوری آب مزرعه در سه مرحله در طول دوره رشد سنجش شد.صفات زراعی ژنوتبپ‎ها در دو مرحله از رشد گیاهاندازه گیری شد. نتایج داده‎ها در آمل نشان داد که کاهش ارتفاع بوته در لاین‎های حاصل از عنبربو بیشتر از طارم محلی و ارتفاع مناسب برایموتانت انتخابی 130-100 سانتیمتر بود. 18 موتانت دارای میانگین تعداد خوشه (7/17-6/13)که نسبت به موتانت شماره 3215 (6/18)، تفاوت معنی‎داری در سطح 1% نداشتند. ده موتانت برتر با عملکرد بین 5/6- 5 تن در هکتار انتخاب شدند. باافزایش تعداد روز تا 50% گلدهی و تعداد خوشه در کپه، عملکرد ژنوتیپ‎های برنج افزایش یافت. نتایج تجزیه خوشه‎ای نشان داد که بیشترین فراوانی موتانت‎ها در گروه یک بود که شامل شاهد طارم محلی بود.در بین موتانت‎ها، شماره 138، 1126 و 3200، بیشترین راندمان تبدیل را داشتند و از نظر آماری مشابه طارم محلی بودند.دامنه درصد برنج سالم در بین موتانت‎ها 70-60 درصد بود.19 تا موتانت دارای نسبت طویل شدن دانه بیشتر از 2 بودند.دامنه تغییرات درصد آمیلوز و دمای ژلاتینی شدن در بین موتانت‎ها به‎ترتیب 5/22-5/16 و 7-3 بود.نتایج داده‎ها در فریدونکنار نشان دادکه موتانت شماره 3226 با داشتن 100 درصد زنده مانی در مرحله رویشی، بالاترین مقدار را دارا بود و 12 تا موتانت دیگر بین 100-77 درصد داشتند. کد تحمل به شوری موتانت‎ها بین 5-3 قرار گرفت در نتیجه متحمل یا تحمل نسبی به شوری بین 8-5 دسی زیمنس بر متر بودند. عملکرد رقمPSBR84معادل 4/2677 کیلوگرم در هکتار بود و دو موتانت شماره 126 و 138 به‎تربیت عملکردی معادل 3/1749 و 2/1738 کیلوگرم در هکتار بودند. هشت موتانت، عملکرد بیشتری از شاهد طارم محلی داشتند ولیتفاوت آماری در مقایسه میانگین به روش دانکن در سطح 5% نداشتند. درصد راندمان تبدیل بین 71-63 درصد بود. شش موتانت دارای راندمان تبدیل بالا و مشابه بودند.دامنه درصد برنج سالم در بین موتانت‎ها، 75/69- 7/61و نسبت طویل شدن دانه بین 1/2- 8/1 بود. درصد آمیلوز موتانت215 معادل 95/19 بود که مشابه با موتانت شماره‎های 3214، 3215 بود. بیشترین مقدار دمای ژلاتینی شدن معادل 4/7 بود و متعلق به رقم متحمل به شوری (PSBR84) بود. اکثر موتانت‎ها دارای مقدار 9/3-2/3 دمای ژلاتینی شدنبودند.در شرایط تنش شوری، موتانت شماره 1116، 1117، 126، 133، 138، 215، 221، 3214، 3215، 3218 و 3226 انتخاب شدند. در شرایط نرمال ژنوتیپ‎های موتانت با شماره 114، 1117، 1120، 1126،126، 138،222،2212،2310، 3200، 3216، 3218 و 3227 جهت ارزیابی آزمایش مقدماتی عملکرد انتخاب شدند.کلمات کلیدی:برنج، درصد زنده مانی، شوری،کد تحمل، صفات کمی و کیفی، عملکردموتانت