بررسی رفتار فسفرقابل دسترس تحت شرایط غرقابی در خاکهای شالیزاری پس از کاربرد کود فسفره

فسفر پس از نیتروژن یکی از عوامل محدودکننده رشد و توسعه برنج بوده و کمبود آن تاثیر بسیار شدیدی بر عملکرد برنج خواهد داشت. علی رغم اهمیت حیاتی فسفر برای کشت برنج در اراضی شالیزاری، بازیافت آن در خاکهای کشاورزی بسیار پایین و از 25% فسفر افزوده شده نیز کمتر بوده و باقیمانده آن به شکل های مختلف در خاک تثبیت و از دسترس گیاه در فصل رشد خارج می شود. جهت بررسی و بهبود این روند پروژه یک ساله حاضر با اهدافی مانند بررسی روند تغییرات زمانی فسفر قابل جذب، بررسی رفتار فسفر قابل جذب با معادلات سینتیکی، تاثیر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر روند تغییرات فسفر قابل جذب و امکان تقسیط فسفر در اراضی شالیزاری به اجرا درآمد. این پژوهش آزمایشگاهی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کامل تصادفی و در سه تکرار شامل نوع خاک در 6 سطح، مقدار کود فسفره در دو سطح (صفر و 45 کیلوگرم در هکتار پنتا اکسید فسفرP2O5 (از منبع K2HPO4 خالص آزمایشگاهی) به انجام رسید. بدین منظور 5/2 گرم از نمونه های خاک با افزودن 5 میلی لیتر آب و نگاهداری در دمای آزمایشگاه به مدت 30 روز به شرایط غرقابی رسیدند. پس از افزودن تیمار فسفر به خاکهای اشباع شده، براساس تقویم زمانی 2 ، 4 ، 6 ، 8، 10 و 12 ساعت و 1 ، 2 ، 4 ، 6 ، 8 ، 10 ، 12 ، 14 ، 17 ، 20 ، 24 ، 28 ، 32 ، 36 ، 40 ، 45 ، 50 ، 55 ، 60 ، 65 ، 70 و 75 روز عصاره گیری و فسفر قابل جذب آن اندازه گیری شدند. معادلات سینتیکی مرتبه صفر، اول، دوم، الوویچ ساده، تابع نمایی، و انتشار پارابولیکی بر مقدار فسفر قابل جذب اندازه گیری شده، برازش و براساس ضرایب تشخیص و اشتباه استاندارد برآورد، معادله یا معادلاتی که قادر به توصیف رفتار فسفر بودند گزینش و ضرایب آنها تعیین گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که در تمام خاکها و علی رغم تفاوت در خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها، مقدار فسفر قابل جذب یک ماه پس از غرقاب به طور معنی داری بیشتر (72 درصد ) از مقدار فسفر قابل جذب خاک با رطوبت هواخشک بود. این افزایش دارای دامنه گسترده ای از 8/2 تا 6/7 و به طور میانگین 93/4 میلی گرم فسفر در کیلوگرم خاک بود. نمودار واجذب فسفرقابل جذب نشان می دهد که سرعت واجذب فسفر در مراحل اولیه (تا 48 ساعت اولیه) سریع و سپس با گذشت زمان(تا 288 ساعت) به تدریج کاهش یافته واین روند تا 600 ساعت دنبال شده، پس از آن کاهش مقدار فسفر با سرعت تقریبا ثابتی تا روزآخر آزمون ادامه یافت. معادلات مرتبه یک و دو (بالاترین ضریب تشخیص)و مرتبه صفر و تابع توانی (کمترین خطای استاندارد) بدلیل ضریب تشخیص بالا و خطای استاندارد کم و تقریبا مشابه می توانند سرعت آزادسازی فسفر را بهتر توصیف کنند. در بین معادلات گزینش شده، تنها شیب منحنی معادله مرتبه دوم با تمام ویژگی های شیمیایی و فیزیکی خاک ها همبستگی (منفی یا مثبت) معنی داری را نشان داده (اسیدیته (*51/0-) ، کربن آلی (*51/0-)، کربنات کلسیم معادل (**68/0)، فسفر قابل جذب در شرایط غیر غرقابی (*51/0-) و غرقابی (*51/0-) ، درصد شن (**68/0 ) و درصد رس (**60/0-)) و بنابراین می تواند معادله نهایی برای توصیف رفتار فسفر خاکهای شالیزاری مورد مطالعه باشد. همچنین نتایج بر کاهش 50 درصدی فسفر افزوده شده در 300 ساعت یا 12 روز (مرحله رویشی) پس از مصرف و 70 درصد فسفر افزوده شده در حدود 1400 ساعت یا دو ماه (شروع مرحله زایشی گیاه برنج) پس از مصرف تاکید دارد.واژه های کلیدی: برنج، فسفر قابل جذب، اراضی شالیزاری، تقسیط، معادلات سینتیکی