مقایسه خاک ورزی حفاظتی با خاک ورزی مرسوم در تناوب گندم- پنبه

در این تحقیق، اثر روش های مختلف خاک ورزی از جمله خاک-ورزی حفاظتی بر خصوصیات خاک و عملکرد گندم (رقم چمران) و پنبه (رقم بختگان) بررسی گردید. این پروژه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و در 4 تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب به مدت چهار سال اجرا شد. تیمارهای تحقیق عبارت بودند از 1) کم خاک ورزی با خاک ورز مرکب و کشت گندم با خطی کار و کشت پنبه با ردیفکار، 2) کشت مستقیم گندم و پنبه در تمام مدت اجرای پروژه (بی خاک ورزی) ، 3) کشت مستقیم گندم در سالهای اول، دوم و چهارم و کشت مرسوم آن در سال سوم وکشت مستقیم پنبه در تمام مدت اجرای پروژه، 4) کشت مستقیم پنبه در سالهای اول، دوم و چهارم و کشت مرسوم آن در سال سوم وکشت مستقیم گندم در تمام مدت اجرای پروژه، 5) خاک ورزی مرسوم (شخم با گاوآهن برگردان دار، دیسک، لولر و کشت گندم با خطی کار و کشت پنبه با ردیفکار) به عنوان شاهد. برای مقایسه روش های مختلف، صفاتی همچون در صد رطوبت خاک، جرم مخصوص ظاهری خاک، ماده آلی خاک، نفوذ تجمعی و سرعت نفوذ آب در خاک، گاز دی اکسید کربن متصاعد شده از خاک، پایداری خاکدانه خاک، مصرف سوخت، ظرفیت مزرعه ای موثر و عملکرد محصول اندازه گیری شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که روش های خاک ورزی حفاظتی در مقایسه با خاک ورزی مرسوم باعث کاهش مصرف سوخت حداکثر به میزان 77% و کاهش مقدار دی اکسید کربن متصاعد شده از خاک و همچنین افزایش ظرفیت مزرعه ای موثر انجام عملیات تهیه زمین و کاشت تا حداکثر 76/2 برابر شدند. روش های خاک ورزی حفاظتی ضمن افزایش حداکثر 41 درصدی ماده آلی خاک، ذخیره رطوبت در خاک را نیز حداکثر به میزان 25٪ افزایش دادند که می تواند بهبود ساختمان خاک و کاهش مصرف آب را به دنبال داشته باشد. از طرف دیگر، علیرغم کاهش میزان دستکاری خاک در روش های خاک ورزی حفاظتی، نفوذ تجمعی و سرعت نفوذ آب در خاک در تیمارهای خاک ورزی حفاظتی و خاک وررزی مرسوم با هم اختلاف معنی داری نداشتند، بنابراین استفاده از خاک ورزی حفاظتی باعث کاهش چشمگیر نفوذ آب در خاک نشد. جرم مخصوص ظاهری خاک در تیمارهای خاک ورزی حفاظتی و مرسوم نیز در انتهای فصل رشد تفاوت معنی داری با هم نداشتند. اگر چه روش های خاک ورزی اثر معنی داری بر پایداری خاک دانه نداشتند، اما خاک دانه ها در روش های حفاظتی دارای شاخص های پایدارتری بودند. عملکرد محصول تحت تاثیر معنی دار روش های خاک ورزی قرار نگرفت. عدم اختلاف معنی دار بین عملکرد گندم و پنبه در تیمارهای مختلف خاک ورزی در اکثر سال های اجرای پروژه و نزدیک بودن میزان عملکرد گندم و پنبه در تیمارها خاک ورزی حفاظتی و مرسوم نشان داد که با در نظر گرفتن سایر مزایای روشهای خاک ورزی حفاظتی (حفظ منابع آب و خاک، محیط زیست و انرژ ی)، این روش ها می توانند جایگزین خاک ورزی مرسوم در تهیه زمین گندم در مناطق گرم استان فارس گردند.واژه های کلیدی: تناوب گندم- پنبه، خاک ورزی مرسوم، خصوصیات خاک، کشت مستقیم، کم خاک ورزی