بررسی ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی در بخشی از خراسان شمالی (بجنورد- اسفراین-جاجرم)

تحولات دو قرن اخیر و بخصوص آغاز انقلاب صنعتی، انسان را با مقابله جدی با محیط خود وادار نمود و پیدایش انرژیهای جدید جدال او با طبیعت شکل تازه ای به خود گرفت و جنگ از حالت سنتی خود به نوعی جنگ با ابزار و ادوات تبدیل شد. با پیشرفت فن آوریها و بهبود شرایط زندگی، افزایش جمعیت به عنوان برنده ترین حربه کارساز دامنه این ستیز را گسترده تر کرد. در نتیجه بهره برداریهای غیر اصولی در طول سالیان متمادی توان این اکوسیستم ها رو به افول و اضمحلال رفته و فرایند بیابانی شدن به سرعت در دنیا در حال گسترش است. گسترش خصوصیات مناطق بیابانی یکی از مهمترین چالشهای است که مناطق خشک و نیمه خشک دنیا از جمله کشور ما را تهدید می کند. سازمان ملل چالش بیابانی شدن رایکی از سه چالش اصلی در میان ‮‭37‬ چالش مهم جهانی اعلام کرده است که جهان در قرن بیست و یکم با آن مواجه است. نتیجه بررسی های انجام شده در این پژوهش نیز نشان می دهد در حال حاضر (‮‭1389‬) ‮‭78‬ درصد (‮‭2.13158‬ کیلومتر مربع) از منطقه مورد بررسی در معرض بیابانی شدن تحت تاثیر فرایند های مختلف بیابانی شدن قرار دارد. فقط در سطحی معادل ‮‭3.9‬ درصد(‮‭1.1572‬ کیلومتر مربع) از کل سطح منطقه فاقد هرگونه آثار و ظواهر بیابانی شدن هستند که عمدتا مناطق جنگلی یا مرتعی با پوشش مناسب، دره های سرسبزکوهپایه ای، مناطق پوشیده از باغات و یا مناطق مستعد کشاورزی است. در مجموع حدود ‮‭7.12‬ درصد (‮‭0.2131‬ کیلومتر مربع) از منطقه جز اراضی نامناسب (بیابانهای طبیعی) از نظر کشاورزی و با پوشش بسیار اندک می باشند که در تپه ماهورهای سیستم کوههای کپه داغ شرقی (در شمال شهرستان بجنورد)، اراضی شور جنوب شهرستان اسفراین و شوره زار ها و شن های روان، شهرستان جاجرم را شامل می شوند. بیشترین وسعت در معرض بیابانی شدن با ‮‭3.92‬ درصد وسعت شهرستان، بیشترین وسعت مناطق غیر بیابانی با ‮‭3.15‬ درصد وسعت شهرستان و بیشترین وسعت مناطق بیابان های طبیعی با ‮‭2.28‬ درصد وسعت شهرستان به ترتیب شهرستانهای اسفراین، بجنورد و جاجرم را در بر گرفته است. بیابانی شدن در منطقه در نتیجه توسعه چهار پدیده اصلی (تخریب پوشش گیاهی، فرسایش آبی، فرسایش بادی، شوری ثانویه خاک) و اثرات توام آنها است که در ارتباط با فعالیت اقتصادی انسان میباشد.پدیده بیابانی شدن تمام منطقه مورد بررسی را در برنمی گیردو هنوز مناطقی وجود دارندکه در حال حاضر به دلیل استفاده بهینه ازاراضی زراعی آبی، کاربری مناسب فن آوری تولیدات کشاورزی، احداث باغات، پدیده، مناطق جنگلی و مراتع قرق شده پدیده بیابانی شدن مشاهده نمی شود. واژه های کلیدی: بیابانی شدن، فناوری های نوین، چالش بیابانی شدن، فرایند های بیابانی شدن، خصوصیات بیابان، بیابان طبیعی، تخریب پوشش گیاهی، فرسایش آبی، فرسایش بادی، شوری ثانویه خاک، مناطق غیر بیابان