بررسی و مقایسه عملکرد لاین های کنجد در شرایط زارعین نیشابور

کنجد (.Sesamum indicum L) یکی از گیاهان روغنی است که از دانه آن می توان به عنوان منبع روغنی و پروتیینی بهره برد. به منظور ارزیابی ومقایسه صفات کمی و کیفی لاین های امید بخش استحصالی از آزمایشات برنامه اصلاح کنجد با توده محلی اسفراین در مزارع زارعین شهرستان نیشابور آزمایشی در این شهرستان در سال 1394 انجام شد. هدف از اجرای این آزمایش، مقایسه عملکرد دو لاین امید بخش کنجد حاصل از بررسیهای سازگاری پیشین که طی دو آزمایش جداگانه در سال های92-1391 و91-1390 به انجام رسیده بود و در آزمایشات عملکرد بیشتری داشته اند با رقم محلی اسفراین به عنوان شاهد محلی و محل اجرای آزمایش شهرستانهای نیشابور و مشهد بود. بدین منظور دو لاین امید بخش کنجد با رقم محلی اسفراین به عنوان شاهد (جمعا سه لاین و رقم) در قالب یک طرح تحقیقی ترویجی در سال زراعی 1394 مورد آزمایش قرار گرفتند. مساحت کاشت هر لاین و رقم 2000 متر مربع(به فواصل خطوط 50 سانتیمتر) بود و کاشت به صورت مجزا در سه قطعه به فاصله 4 متر بصورت یکسان انجام گرفت. میزان مصرف کود بر اساس مقدار عرف منطقه و میزان بذر بر اساس تراکم کاشت 20 بذر در متر مربع و وزن هزار دانه ارقام محاسبه شده و کشت انجام گردید. در طول مراحل رشد و نمو یادداشت برداری های لازم از صفات زراعی و مورفولوژیک مهم و موثر در عملکرد از قبیل وضعیت شاخه بندی، تعداد کپسول در محور گل ، تعداد کپسول در بوته ، ارتفاع بوته و مقاومت به بیماریها و وزن هزار دانه انجام و پس از برداشت و توزین و ثبت عملکرد دانه هر لاین و رقم، در نهایت لاین یا رقم برتر با توجه به عملکرد دانه و خصوصیات مطلوب زراعی از جمله تحمل یا مقاومت به بیماریها و ارتفاع مناسب بوته انتخاب شد. شجره دو لاین مذکورعبارتست از : لاین 1 یا همان لاین 1090 با شجره تلاقی ( یکتا * اولتان ) و لاین 2 یا لاین 1091 با شجره تلاقی سه والدی پتک موسیان*( Tc-25 * J-142 )در پایان دوره رشد و نمو، پس از رسیدن فیزیولوژیک محصول دانه، برداشت و توزین و عملکرد دانه بر اساس رطوبت 12 درصد از طریق اخذ نمونه های مجزا در هر لاین و توده محاسبه گردید.نتایج نشان داد در شرایط اقلیمی منطقه نیشابور عملکرد لاین امید بخش یک (1090) با 5/22 درصد افزایش نسبت به توده محلی اسفراین در حدود 1470کیلو گرم در هکتار در شرایط مزرعه کشاورز بود و لذا این لاین می تواند در افزایش تنوع ارقام کنجد و تولید بیشتر این دانه روغنی با ارزش در مناطق کنجد کاری استان خراسان رضوی و در نیمه شمالی کشور استفاده شود. لاین دو (1091) نیز با تولید 1350 کیلوگرم دانه در هکتار نسبت به شاهد برتری داشت. در منطقه مشهد نیز لاین امید بخش شماره یک ( 1090) با تولید معادل 1280 کیلوگرم دانه و لاین شماره دو (1091) با تولید 1210 کیلوگرم دانه در هکتار نسبت به شاهد با عملکرد 1042کیلوگرم در هکتار برتری داشتند. به استناد نتایج به دست آمده استفاده از این لاین امید بخش کنجد می تواند در برنامه الگوی کشت منطقه با توجه به کمبود تولید دانه های روغنی و نیاز وافر کشور به تولید روغن تحول مطلوبی ایجاد نماید. لاین 1 دارای 51.64 درصد روغن می باشد.واژه های کلیدی: لاین برتر ، عملکرد دانه، الگوی کشت، دانه های روغنی، خصوصیات کمی و کیفی