بررسی زمان مناسب ورود و خروج دام در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (یزد سایت شیرکوه)

مرتع مجموعه ای از گونه های گیاهی مختلف است که هر یک دارای مراحل زمانی رویشی و زایشی متفاوتی هستند. بنابراین هر یک از گونهها در زمان خاصی از دوره رویش آمادگی چرا داشته و در زمان خاصی نیز باید چرای آن متوقف شود.گذشته از آن خاک مرتع نیز در زمان های معینی آمادگی ورود دام به مرتع را دارد. بدون شناخت این خصوصیات در یک مرتع تعیین فصل چرا و مدیریت چرا و دام مقدور نمیباشد. با انجام این بررسی، امکان تجدید نظر در برنامه مدیریت چرای مراتع مناطق دارای پوشش گیاهی مشابه فراهم میشود. به همین منظور برای تعیین ورود بموقع دام به مرتع و خروج به هنگام آن از مرتع، این تحقیق در مراتع شیر کوه یزد واقع در ‮‭72‬ کیلومتری غرب یزد بمدت 4 سال(‮‭1386-1389‬) اجرا شد. اطلاعاتی از جمله مراحل فنولوژی و ارتفاع کل گیاه مربوط به 4 گونه مهم در این مرتع و همچنین وضعیت رطوبتی خاک از زمان شروع فصل رویش تا خشک شدن گیاه بمدت ‮‭32‬ هفته و در 4 سال جمع آوری و در فرم های ویژه ای ثبت گردید. برای تعیین زمان مناسب خروج دام از مرتع از روش ارزیابی در صد بهره برداری شده از گونه های اصلی مرتع و مقایسه آن با حد بهره برداری مجاز آنها استفاده شد. نتایج نشان داد که بین 4 گونه مرتعی از نظر مراحل فنولوژی در سالهای مورد بررسی تفاوت وجود دارد. به طوری که در سال خشک پایان رشد گیاهی در مقایسه با سال مرطوب برای بعضی گونه ها دو تا سه ماه تفاوت دارد. ضمنا از نظر طول مدت زمان فعالیت رویشی و زایشی گیاهان تفاوت وجود دارد. این بررسی نشان داد که در مراتع مشابه سایت شیرکوه که خاک سبک دارد و بارندگی محدود به اواخر پاییز تا نیمه بهار است ورود و خروج دام از اینگونه مراتع از نیمه اردیبهشت تا اوایل ابان مشکلی از نظرکوبیدگی خاک ندارد. گیاهان این تیپ مراتع هم طوری است که از نیمه تابستان به بعد یا به صورت خشک و لاشبرگ تبدیل می شوند و انهایی که سبز باقی می مانند معمولا تلخ و بد خوراک و تیغ دار هستند و در حادترین شرایط، برداشت دام از انها کمتر از حد بهره برداری مجاز آنها است. نتیجه نهایی اینکه در مراتع مشابه سایت شیرکوه یزد ورود دام از نیمه اردیبهشت به بعد مشکلی برای مرتع ندارد و به دلیل چرای دام از لاشبرگ و علوفه خشک و محدودیت برداشت از گیاهان سبز که توضیح داده شد خروج دام از اینگونه مراتع تا پایان مهرماه مشکل ندارد و لطمه ای به مرتع و پایداری آن نمی زند. واژه های کلیدی: آمادگی مرتع، زمان مناسب ورود دام به مرتع، زمان مناسب خروج دام از مرتع ، فنولوژی، مدیریت چرایی ، سایت شیرکوه یزد.