بررسی اثرات تنش خشکی بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیک گیاه دارویی و صنعتی وسمه ‭Indigofera tinctoria L‬

تنش خشکی در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا و از جمله ایران بیش از هر عامل دیگری موجب کاهش رشد و تولید گیاهان میصشود. بنابراین انتخاب گیاهان متحمل و مقاوم به خشکی برای مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت بسزایی برخوردار است. وسمه با نام علمی‭L. Indigofera Tinctoria ‬از جمله نباتات مقاوم به خشکی میصباشد که برای کشت و کار در مناطق گرم و خشک کشور مناسب میصباشد. لذا با توجه به موارد مذکور این بررسی به منظور تعیین اثر تنش خشکی بر عملکرد و برخی خصوصیات فیزیولوژیکی گیاه وسمه طی دو سال زراعی در مرکز تحقیقات کشاورزی جیرفت و کهنوج اجرا گردید. آزمایش در قالب طرح بلوکصهای کامل تصادفی با چهار تیمار1- آبیاری در م‮‭100‬ درصد ظرفیت مزرعه ‭(FC) ‬بعنوان شاهد 2- آبیاری در ‮‭75‬ درصد ظرفیت مزرعه (تنش ملایم) 3- آبیاری در ‮‭50‬ درصد ظرفیت مزرعه (تنش متوسط) و 4- آبیاری در ‮‭25‬ درصد ظرفیت مزرعه (تنش شدید) در چهار تکرار اجرا گردید. در طول دوره رشد و نمو، عملکرد محصول (وزن خشک برگ)، وزن خشک ساقه، ارتفاع بوته، تعداد شاخهصهای فرعی، میزان پرولین در برگ و ریشه، میزان کربوهیدراتهای محلول در برگ، میزان رنگدانه های فتوسنتزی و میزان جذب عناصر پتاسیم ، روی و کلسیم در برگ اندازهصگیری و ثبت شدند. نتایج حاصله نشان داد که تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر وزن خشک برگ و ساقه، عملکرد کل، میزان کربوهیدراتهای محلول در برگ، میزان پرولین برگ و ریشه، میزان کلروفیل‭a ‬، ‭b ‬و کل، میزان جذب یونهای پتاسیم و روی در برگ معنی دار بود. اما نسبت کلروفیل‭a ‬به ‭b ‬و میزان جذب یون کلسیم تحت تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی قرار نگرفتند. تنش خشکی ملایم تاثیر معنی داری بر میزان برگ خشک (عملکرد کل) نداشت و بیشترین عملکرد کل به ترتیب به میزان ‮‭3548‬ و ‮‭3420‬ کیلوگرم در هکتار از تیمارهای بدون تنش و تنش ملایم بدست آمد. اما با افزایش شدت تنش خشکی، مقدار عملکرد کل در سطوح بعدی تنش کاهش یافت. تنش خشکی سبب انباشت اسمولیت های سازگار کننده پرولین و کربوهیدراتهای محلول در گیاه شد. بطوریکه با افزایش شدت تنش میزان تجمع کربوهیدراتهای محلول در برگ افزایش یافت اما اختلاف بین سطوح تنش شدید ومتوسط معنی دار نبود. با افزایش شدت تنش خشکی میزان انباشت پرولین دربرگ و ریشه افزایش یافت و بیشترین مقدار آن در تیمار تنش شدید مشاهده شد. هم چنین نتایج حاصله نشان داد که میزان کلروفیل a، ‭b ‬وکلرفیل کل تا سطح تنش ملایم بدون تفاوت معنی دار با شاهد تقریبا تغییری نکرد . بعد ازآن با افزایش شدت تنش خشکی رنگدانه های فتوسنتزی بطور معنی داری کاهش یافتند. میزان جذب یون پتاسیم با افزایش شدت تنش خشکی تا سطح تنش متوسط افزایش نشان داد وبعد ازآن کاهش یافت. جذب یون روی نیز تحت تاثیر تنش خشکی قرارگرفت و بیشترین مقدار آن در تیمار تنش شدید حاصل شد. اما میزان جذب یون کلسیم تحت تاثیر تنش خشکی قرار نگرفت. واژهصهای کلیدی: وسمه، تنش خشکی، عملکرد، پرولین ، کلروفیل، کربو هیدراتهای محلول، پتاسیم، کلسیم و روی.