استفاده از مدل بیشینه بی نظمی به منظور تشخیص مهم ترین فاکتورهای مؤثر بر پتانسیل آب زیرزمینی

یکی از مهم ترین اقدامات در راستای مدیریت و توسعه پایدار، شناسایی منابع آب زیرزمینی در دسترس و عوامل موثر بر پتانسیل و موجودیت آنها می باشد. هدف از این پژوهش، تشخیص مهم ترین فاکتورهای مؤثر بر پتانسیل آب زیرزمینی و شناسایی مناطقی با پتانسیل بالای آب زیرزمینی با استفاده از مدل بیشینه بی نظمی در دشت کاشمر در جنوب غربی استان خراسان رضوی می باشد. درهمین راستا، از پارامترهای موثر بر پتانسیل آب زیرزمینی شامل ارتفاع سطح زمین، جهت شیب، درصد شیب، انحنای سطح زمین، تراکم زهکشی، فاصبه از آبراهه، شاخص پوشش گیاهی، شاخص رطوبت توپوگرافی، سنگ شناسی و کاربری اراضی استفاده شد. ابتدا نقشه رقومی تمام عوامل مزبور در سیستم اطلاعات جغرافیایی و درقالب پایگاه داده تهیه شد. در گام بعدی، با بررسی میدانی موقعیت281 چاه با پتانسیل بالای آب زیرزمینی ثبتشده و با استفاده از یک الگوریتم تصادفی به دو دسته آموزش مدل ( 197 موقعیت) و اعتبارسنجی مدل ( 84 موقعیت) تقسیم شد. سپس با استفاده از مدل بیشینه بی نظمی و پارامترهای موثر محیطی، نقشه پتانسیل آب زیرزمینی منطقه در سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه شد. در نهایت، نقشه پیش بینی پتانسیل آب زیرزمینی با روش منحنی ROC اعتبارسنجی شد. نتایج منحنی ROC مقدار سطح زیر منحنی ( AUC ) را در منطقه مورد مطالعه 3 / 89 درصد برآورد نمود، که نشان می دهد مدل بیشینه بی نظمی دارای دقت بسیار خوبی برای بررسی پتانسیل یابی آب زیرزمینی است. همچنین، روند تأثیر و درصد مشارکت هر یک از پارامترهای محیطی بر پتانسیل آب زیرزمینی با استفاده از منحنی های پاسخ و روش جک نایف محاسبه شد. نتایجنشان داد فاکتورهای شاخص پوشش گیاهی، کاربری اراضی، شیب و ارتفاع به ترتیب با درصد مشارکت 6 / 26 ، 2 / 25 ، 4 / 15 و 2 / 15 بیشترین تأثیر را در پتانسیل آب زیرزمینی منطقه داشته اند . همچنین، حدود 6 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه دارای پتانسیل خیلی زیاد آب زیرزمینی است. با توجه به دقت پیش بینی بسیار خوب مدل بیشینه بی نظمی در شناسایی فاکتورهای موثر بر پتانسیل آب زیرزمینی و مناطق دارای پتانسیل بالای آن توصیه می شود از این مدل برای تهیة نقشة پتانسیل آب زیرزمینی سایر دشت های کشور خصوصاً مناطقی که فاقد آمار هستند استفاده شود.

کلیدواژه ها:

پتانسیل یابی ، مدل بیشینه بی نظمی ، مدلسازی ، منحنی پاسخ ، روش جک نایف