مرگ خدای نیچه: اعلامیه‌ای سرخوشانه یا مرثیه‌ای سوگوارانه؟

نظریۀ «مرگِ خدا» مشهورترین نظریۀ نیچه است. در این مقاله می‌کوشیم کارکردهای ایدۀ مرگِ خدا نزد نیچه را در سه سطح تحلیل کنیم. سطح نخست (سطح باورمندی)، سطح ابتدایی بحث‌های هستی‌شناختی و اعتقادی دربارۀ وجود یا عدم وجود خدا؛ سطح دوم (مواجهه‌ای اومانیستی با مرگِ خدا)، شادمانیِ الحادی از فقدان خدا؛ و سطح سوم (مواجهه‌ای انتقادی با جهان پس از خدا)، میراث قاتلان. در پایان نیز به این پرسش می‌پردازیم که آیا نیچه از مرگ خدا سرخوش است یا بر آن سوگواری می‌کند؟ با توجه به این که نیچه در آثار مختلفش رویکردهای مختلفی به مسئلۀ «مرگِ خدا» اتخاذ کرده است، تلاش خواهد شد تا، بدون توجه به تقدم و تاخر این آثار، تفسیری از موضع نیچه در مقام «یک کل» ارائه شود که در آثار مختلف، به فراخور بحث، لایه‌های مختلفی از این ایده را مطرح کرده است. در این میان سه قطعۀ بسیار کلیدی‌ از سه کتاب راه‌برندۀ تفسیر ما هستند: نخست انسانی زیاده‌انسانی، دوم چنین گفت زرتشت، و سوم علم شادمانه. در نهایت، از منظری انتقادی نشان داده می‌شود که نظریه‌ی «مرگ خدا»ی نیچه نه رویکردی هستی‌شناختی یا باوری اعتقادی بلکه بیانگر وضعیتی فرهنگی است.

کلیدواژه ها:

مرگِ خدا ، نیچه ، نیست‌انگاری ، علمِ شادمانه