نسبت امنیت پایدار با موقعیت بالادستی نمونه پژوهشی: رودخانه مرزی اترک

آب به عنوان عنصری جغرافیایی که سراسر زیست سپهر، در پیوند با آن قرار دارد، به گونه ای نا همسان در سطح زمین پراکنده است و جهت دهنده فرهنگ و مدنیت انسان ها بوده و بر همین اساس مفاهیم امنیت، رفاه، ثبات، پیشرفت و توسعه، پیوند عمیقی بـا آب دارد.برقراری و حفظ امنیتِ پایدار به عنوان یک نیاز اولیه و حیاتی بشر که در گروِ ایجاد یک بستر مطمئن در جوامع بشری و تعاملات سیاسی است، تاحدود زیادی حول محور آب، رقم خورده است به گونه ای که هژمونی و سیاستهای سلطه جویانه قدرت های بزرگ همواره سـعی در کنترل منابع آب درحوزه های مشترک، به نفع خود داشته واز این رهگذر گفتمانهایی نظیر جنگ ویا صلح آب، امنیت جوامع را متـأثر ساخته است. از آنجا که موقعیت بالادستی( هیدروهژمونی) منبعث قدرت نسبی کشورها در حوزه های آب مشترک است، میتوانـد نقـش بزرگی را در پایداریِ امنیت و یا ایجادتنش میان قدرتها، ایفا کند. ازاینروبه نظر میرسد میان وضعیت بالادسـتی منـابع آبـی مشـترک ازجمله رودخانه های مرزی، در برقراری امنیت پایدار میان کشورها رابطه مستقیم و دوسویه ای برقرار باشد. ایـن پـژوهش بـراین فرضـیه استوار است که با نگرش به موقعیت بالادستی ایران در حوضـه رودخانـه اتـرک، مناسـبات هیـدروپلیتیک بـا رویکـرد همکـاریهـای آب پایه بهتر میتواند به پایداری امنیت این بخش از کشور با ترکمستان کمک کند. از اینرو با اسـتفاده از روش گـردآوری کتابخانـه ای بـه صورت تحلیلی – توصیفی و بهره گیری ازمصاحبه و منابع آماری و اینترنت، ضمن بررسی وضعیت هیـدروپلیتیکی و ارکـان هیـدرهژمونی رودخانه مرزی اترک، مناسبات امنیتی متأثراز این حوزهی آبی مشترک میان ایران و ترکمنستان را احصاء نموده و در نهایت چشم انـداز و زمینه دستیابی به امنیت پایدار براساس همکاری های آبپایه را در قالب مدل ارگون، ترسیم شده است.

کلیدواژه ها:

هیدروپلیتیک ، هیدروهژمون ، امنیت پایدار ، رودخانه مرزی ، ایران ، ترکمنستان و رود اترک