مبانی نظری »محرومیت از ارث« زوجه

در فقه امامیه دو سبب برای ارث است: (1 سبب قراردادی؛ (2 سبب ولاء 1 منظور از سبب قراردادی قرارداد ازدواج است؛ در حالی که هیچ یک از فقها تردیدی در ارث بری زوجین در ازدواج دائم ندارند، در باب ارث بری زوجین در ازدواج موقت، اختلاف نظر وجود دارد، و تا چهار دیدگاه در این باب، در فقه به چشم می خورد. قانون مدنی ما، به صراحت ماده 940 دیدگاهی را مورد پذیرش قرار داده که به استنادش، آن چه به عنوان سبب مورد بحث ما است یکی ولاء امامت است و دیگری ازدواج دائم. در این بین، نوع ارث بردن زوج از زوجه با نوع ارث بردن زوجه از زوج یکسان نیست و تفاوتهای ذیل را دربر میگیرد: (1 تفاوت در میزان سهام؛)2تفاوت از نظر ردّ؛ که تفاوت از نظر رد، خود چهار شکل از تفاوت را شامل میشود : - 1 مازاد سهم الارث زوجه از ترکه ی زوج، به وی رد می شود. -2 مازاد سهم الارث زوجه از ترکه ی زوج، به وی رد نمی شود و به امام معصوم و در نبود وی، به حاکم جامعه اسلامی تعلّق میگیرد.-3 در زمان حضور امام معصوم (علیه السلام)، مازاد سهم الارث زوجه از ترکه ی زوج، به امام معصوم (علیه السلام) تعلق می گیرد و در زمان نبودن و غیبت وی، مازاد سهم الارث زوجه از ترکه ی زوج، به زوجه رد میشود. -4 تفاوت از نظر اموال موجود در ترکه این مقاله به سومین شکل از اشکال فوق در تفاوت ارثبری زوج و زوجه از یکدیگر میپردازد و تلاش دارد از این رهگذر پژوهش حاضر به دو پرسش دیل پاسخ دهد:-1 رد حالی که زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد تقریبا0 همه ی فقها (به استثنای ابن جنید و معدودی از دیگر فقها) ، معتقدند که زوجه از تمام اموال زوج ارث نمی برد و در اینکه محدودیت هایی از این حیث در ارث بری زوجه هست، اتفاق نظر است و این را از متعددات امامیه دانسته اند. منتهی در کیفیت این محدودیت اختلاف نظر است و به غیر از دیدگاه ابن جنید دیدگاه دیگر نیز در این باب وجود دارد و در مجموع چهار دیدگاه وجود دارد. پس اولین مسأله ی اساسی در این باب، وضعیت اموال موضوع ارث زوجه است.-2 مسأله ی دیگری که مطرح است این است که: آیا وجود و عدم وجود فرزند، و اینکه زوجه از زوج دارای فرزندانی باشد یا نه، در کیفیت ارث بری و حتی اساسا0 در محرومیت یا عدم محرومیت وی، مؤثر نیست؟در جستوجوی پاسخ به این پرسشها، هم وضعیت مذکور در فقه امامیه بررسی میشود و هم در حقوق کنونی و تغییراتی که در پی اصلاحات اخیر در مواد 946 و 948 رخ داده است؛ و حذف ماده ی 947 که مواد مرتبط با بحث ما در قانون مدنی می باشند نیز مورد توجه ما است.

کلیدواژه ها:

ارث زوجه ، محرومیت از ارث ، سبب قراردادی