خصوصیات علوفهای ارقام مختلف تاج خروس (Amaranthus spp) در پاسخ به رژیمهای مختلف آبیاری

چکیده مقدمه: افزایش جمعیت انسان، بحث امنیت غذایی و تامین تقاضای روزافزون فراوردههای دامی برای این جمعیت در حال افزایش، مبحث بسیار مهمی در کل کشورها میباشد. تغذیه نشخوارکنندگان تا آنجا که امکان دارد باید با استفاده از مواد خشبی و خوراک‏هایی انجام شود که غذای مستقیم انسان نباشد. مشکلات موجود در تامین خوراک دام از عوامل اصلی محدودکننده تولید در بخش دامپروری محسوب شده و بخش عمده جیره نشخوارکنندگان را علوفه تشکیل میدهد. ایران کشوری خشک و نیمهخشک و کمباران است. محدودیت منابع خاک و شرایط اقلیمی موجود، فراهم آوردن علوفه مورد نیاز دام را با محدودیت مواجه کرده و تولید فرآوردههای دامی را تحتتاثیر قرار داده است. بهعلاوه، فشار بر منابع طبیعی در حال افزایش است و پایداری سیستمهای کشاورزی را تهدید میکند. از طرف دیگر، منابع آبهای سطحی و زیرزمینی بهعلت افزایش مصرف خانگی و صنعتی با محدودیت بیشتری روبهرو شده است. بنابراین محصولات زراعی مورد توجه و امیدبخش برای آینده باید مصرف آب کمی داشته باشند. از راهکارهای موثر جهت افزایش بهرهوری سیستمهای زراعی و دامی، استفاده از گیاهان سازشپذیر با شرایط محیطی، کم توقع به نهاده و با ارزش غذایی بالا جهت مصرف دام میباشد. مواد و روشها: بهمنظور ارزیابی ویژگیهای علوفهای و عناصر معدنی ارقام مختلف تاج خروس در شرایط مزرعهای تحت رژیمهای مختلف آبیاری، آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی سال زراعی ۹۸-۱۳۹۷ در مزرعه تحقیقاتی جهاد کشاورزی لاهیجان اجرا شد. تیمارها شامل؛ چهار سطح آبیاری، ۱۵ (شاهد)، ۳۰ (تنش ملایم)، ۴۵ (تنش متوسط) و ۶۰ (تنش شدید) درصد تخلیه رطوبت قابل دسترس خاک و شش رقم تاج خروس شامل؛ اولترا و سیم (تاجخروس زراعی)، خارکوف و اولپیر (تاجخروس زینتی)، پلینسمن و اسلواکی (تاجخروس دورگ) بودند. سطوح تنش خشکی اعمال شده، مابین ظرفیت زراعی و نقطقه پژمردگی دایم خاک منطقه تحت آزمایش جهت تعیین واکنش گیاه به سطوح متفاوت آب خاک تعیین گردید. جهت جلوگیری از نشت آب به سایر کرت­ها از آبیاری به­صورت قطره­ای-نواری (T-tape) استفاده گردید. ظرفیت زراعی و نقطه پژمردگی دایم با استفاده از دستگاه صفحات فشاری در فشار ۱/۰ اتمسفر اندازهگیری شد. بعد از خشک کردن نمونهها (کل بوته شامل ساقه، برگ و گل آذین) و آسیاب کردن آنها، ویژگیهای کیفی علوفه با استفاده از دستگاه طیف سنج مادون قرمز نزدیک (NIR) اندازهگیری شد. اندازهگیری عناصر کلسیم، فسفر و پتاسیم با استفاده از دستگاه جذب اتمی انجام شد. نتایج: نتایج آزمایش نشان داد که اثر اصلی رژیم آبیاری بر کلیه صفات به جز خاکستر و کلسیم و اثر اصلی ارقام بر کلیه صفات معنیدار بود. تحت شرایط تنش شدید عملکرد ماده خشک، پروتیین خام، فسفر و پتاسیم بهترتیب ۱۷/۲۱، ۶۰/۱۴، ۷۲/۲۳ و ۲۱/۱۵ درصد نسبت به شاهد کاهش یافتند و مقادیر NDF، ADF و لیگنین بهترتیب ۴۰/۱۵، ۲۴/۵ و ۰۳/۱۳ درصد نسبت به شاهد افزایش داشتند. ارقام زراعی تاجخروس دارای عملکرد ماده خشک، NDF، ADF و لیگنین بالاتری نسبت به ارقام تاجخروس زینتی و دورگ بودند. همچنین ارقام تاجخروس زینتی دارای مقادیر بالای پروتیین خام، خاکستر و عناصر معدنی کلسیم، فسفر و پتاسیم بودند. در این بین، ارقام تاجخروس دورگ دارای مقادیر بیشتر NDF و لیگنین بودند. نتیجهگیری: بهطور کلی، ارقام تاجخروس زراعی و زینتی توانستهاند تحت شرایط مختلف تنش خشکی علوفه قابل قبولی را از لحاظ کمی و کیفی تولید نماید، از این رو، میتوان علوفه تاجخروس را جهت تولید مقرون به صرفه با خصوصیات کیفی مطلوب در ایران توصیه نمود. واژههای کلیدی: الیاف نامحلول، تنش خشکی، تعلیف دام، لیگنین، ماده خشک

کلیدواژه ها:

الیاف نامحلول ، تنش خشکی ، تعلیف دام ، لیگنین ، ماده خشک