تحلیل لایه‌های معنایی- اخلاقی محبت در قرآن کریم با توجه به سیاق

واژۀ «محبت» یکی از کلیدی­ترین واژه­های اخلاقی قرآن کریم است. در این مقاله کوشش شده است لایه­های معنایی محبت با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس کارکرد انواع سیاق مشخص شود و به این پرسش پاسخ داده شود که حوزۀ مفهوم محبت در قرآن چیست و شناخت لایه­های معنایی چگونه در تبیین مفهوم محبت کمک می‌کند. این پژوهش با روش تحلیل محتوای آیات قرآن و قرینه­های لفظی و حالی موجود در آیه (سیاق و روابط هم‌نشینی)، لایه­های مختلف محبّت را تحلیل کرده است. بر اساس قراین لفظی و حالی آیات مرتبط با محبت و توجه به مراتب معنایی آن، روشن می­شود که از دیدگاه قرآن اساس آفرینش بر پایۀ محبت است و محبت رابطه­ای دو طرفه­ بین خدا و بنده است که آغازگر آن خداوند است و انسان‌ها نیز به فراخور ظرفیت مختلفشان از محبت الهی به‌صورت‌های گوناگون بهره­مند می­شوند. پیامبران بهرۀ بالاتری از این محبت برده‌اند و مؤمنان زمانی می‌توانند محبت الهی را در خود افزایش دهند که دریابند غیر از خداوند معبود دیگری وجود ندارد و روح اخلاص در تمامی اعمال آنان حکم‌فرما شود و از فرستادگانش تبعیت کنند؛ چون ایشان مظهر اسمای الهی بر زمین­اند، در مقابل، خداوند نیز لغزش‌های احتمالی آنها را می‌بخشد و آنها را غریق رحمت و مغفرت خویش می‌کند؛ اما کافرین به‌علت تعلق خاطر به دنیا و اختصاص ‌ندادن محبت خود به خدا، خویشتن را از هدایت و رحمت الهی دور کرده­اند و در دنیا و آخرت خسران‌زده هستند.

کلیدواژه ها:

معناشناسی ، سیاق ، قراین ، هم‌نشینی ، قرآن ، محبت