ضریب زبری مانینگ در کانال‌های آبیاری و زهکشی با پوشش گیاهی پنجه مرغی (Cynodon dactylon)

ضریب زبری جریان یکی از عوامل مهم و مؤثر در طراحی کانال‌های روباز است. انتخاب ‌دقیق این ضریب برای اهداف طراحی و بهره‌برداری از کانال‌های خاکی لازم و ضروری است. بنابراین پژوهش حاضر باهدف تدقیق مقادیر ضریب زبری کانال‌های خاکی با پوشش گیاهی پنجه مرغی (Cynodon dactylon) انجام‌شده است. برای انجام آزمایش‌ها، سی مقطع از کانال‌های خاکی در شبکه آبیاری و زهکشی مغان انتخاب شدند. سرعت جریان آب در مقاطع مختلف کانال‌های خاکی با مولینه، مختصات نیمرخ عرضی مقاطع کانال‌ها با دوربین نقشه‌برداری (ترازیاب) و یک شاخص مدرج اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد تغییرات ضریب زبری از 01/0 تا 4/0 بود. میانگین ضریب زبری در کانال‌های خاکی با پوشش گیاهی پنجه مرغی برابر 08/0 به دست آمد. همچنین، توزیع سرعت جریان، سطح مقطع جریان، پیرامون تر شده، شعاع هیدرولیکی و ضریب زبری مانینگ در کانال‌های خاکی با پوشش گیاهی یادشده با توزیع لاگ نرمال منطبق بود. نتایج نشان داد جریان در مقاطع کانال‌های خاکی، به‌صورت آشفته بوده و با افزایش عدد رینولدز، ضریب زبری در کانال‌ها، کاهش می‌یابد. تحلیل حساسیت دبی جریان به ضریب زبری نشان داد با دو و سه برابر شدن اندازه ضریب زبری، دبی جریان به ترتیب 50 و 33 درصد مقدار میانگین ضریب زبری (08/0) بود. زمانی که ضریب زبری 50 و 25 درصد مقدار میانگین بود، دبی جریان 200 و 400 درصد دبی نظیر میانگین ضریب زبری گردید بنابراین، حساسیت دبی جریان به ضریب زبری در کانال‌های خاکی قابل‌توجه بوده و توصیه می‌شود در انتخاب و اعمال این ضریب در محاسبات یا برآوردهای مهندسی، توجه و دقت لازم معمول گردد.

کلیدواژه ها:

ضریب مانینگ ، ضریب مقاومت جریان ، کانال‌های با پوشش گیاهی پنجه مرغی ، کانال‌های خاکی ، مقاومت هیدرولیکی