بررسی نقش‌نماهای کلامی فارسی در مکالمات گویشوران یک‌زبانة ترکی آذربایجانی و دوزبانة ترکی-فارسی

هدف پژوهش حاضر مطالعۀ نقش‌نماهای کلامی فارسی در گفتار گویشوران یک­زبانة ترکی آذربایجانی و دوزبانة ترکی-فارسی است. نوشتار پیش رو براساس ضبط هجده ساعت از مکالما̗ت ترک­­زبان تک­زبانه و دوزبانة شهرستان اردبیل و حومه صورت گرفته است. بررسی داده‌ها نشان داد که پنج نقش­‌نمای کلامی به­هرحال، درحالی‌که، به‌خاطر، درواقع و بعد با بسامد کمابیش کم، فقط در گفتار دوزبانه­های ترکی آذربایجانی-فارسی یافت می‌شود درصورتی­که بقیة نقش­­نماها (چون، ولی، خلاصه، یعنی، البتّه، مثلاً، امّا، کلاً، اصلاً، والله، دقیقاً، واقعاً، ولی، بالاخره و خب) را تمامی گویشوران ترکی آذربایجانی (یک‌زبانه‌ها و دو‌زبانه‌ها) و با بسامد بالا استفاده می­کنند. چندنقشی‌بودن، نبود معادل در زبان ترکی آذربایجانی، ساده­بودن نقش‌نماهای کلامی فارسی نسبت به معادل ترکی آذربایجانی آن­ها و برجستگی نقش­‌نماها، ازجمله دلایل کاربرد این عناصر زبانی در مکالمات گویشوران ترکی آذربایجانی است. با تحلیل داده­ها براساس معیارهای زبانی و غیر زبانی در تمایز رمزگردانی از قرض­‌گیری، مشخّص شد که بیشتر نقش­نماهای کلامی زبان فارسی به‌صورت وام‌واژه در زبان ترکی ­‌آذربایجانی، نقش‌آفرینی می‌کنند و تعدادی از آن­ها نیز طی فرایند رمزگردانی زبانی، در گفتار دوزبانه­ها ظاهر می‌شوند. یافته­ های پژوهش در انطباق با دیدگاه مایرز اسکاتن (1993 و 2006) است که پیوستار رمزگردانی-قرض­‌گیری را سازوکاری برای تکمیل و تثبیت راه‌یابی عناصر از زبانی به زبان دیگر، مطرح کرده است.  

کلیدواژه ها:

نقش‌نماهای‌کلامی ، ‌فارسی ، ‌ترکی آذربایجانی ، قرض­‌گیری ، رمزگردانی