تجزیه ژنتیکی و هتروزیس برای پارامترهای چسبندگی در برنج (.Oryza sativa L) با استفاده از طرح تلاقی کارولینای شمالی (NCIII)

این پژوهش به‌منظور برآورد اثرات ژنی، وراثت‌پذیری، هتروزیس و شناسایی روش‌های مناسب به‌نژادی جهت بهبود پارامترهای چسبندگی برنج، طی سال‌های 95-1393 در مؤسسه تحقیقات برنج کشور انجام گرفت. نتاج به‌دست‌آمده از طرح تلاقی کارولینای شمالی III به‌همراه والدین آن‌ها در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آزمایشی مؤسسه تحقیقات برنج کشور کشت گردیدند. بررسی تجزیه واریانس پارامترهای چسبندگی نشان داد که اثر ماده‌ها، اثر نرها و اثر متقابل بین نرها و ماده‌ها برای همه پارامترهای مورد بررسی به‌استثنای حداکثر چسبندگی معنی‌دار بود. بررسی پارامترهای ژنتیکی نشان داد که ویژگی‌های چسبندگی تحت تأثیر آثار افزایشی و غیرافزایشی ژن‌ها قرار دارند. سهم آثار غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی حداکثر چسبندگی بیشتر از آثار افزایشی بود، درحالی‌که برای فروریختگی چسبندگی، چسبندگی نهایی و پسروی چسبندگی، سهم آثار افزایشی بیشتر بود. مقادیر بالای برآورد وراثت‌پذیری عمومی نشان داد که بروز پارامترهای چسبندگی بیشتر تحت تأثیر آثار ژنتیکی است. با توجه به وجود آثار غیرافزایشی و برآورد وراثت‌پذیری خصوصی پایین در صفت حداکثر چسبندگی، استفاده از برنامه‌های اصلاحی مبتنی بر تلاقی جهت بهبود این صفت، امیدبخش خواهد بود. برای سایر پارامترهای چسبندگی، برآورد وراثت‌پذیری خصوصی بالا بود. لذا، استفاده از برنامه‌های به‌نژادی مبتنی بر انتخاب جهت بهبود این صفات، امیدبخش می‌باشد. بررسی هتروزیس نسبی بر اساس میانگین والدین نشان داد که دامنه هتروزیس از 3.73- تا 1.93 درصد، از 5.51 تا 21.33 درصد، از 4.57- تا 1.26 درصد و از 26.04- تا 9.36 درصد، به‌ترتیب برای صفات حداکثر چسبندگی، فروریختگی، چسبندگی نهایی و پسروی چسبندگی وجود داشت.

کلیدواژه ها:

Rice ، Viscosity parameters ، North Carolina mating design ، Heterosis ، برنج ، پارامترهای چسبندگی ، طرح تلاقی کارولینای شمالی ، هتروزیس