تحلیل اصول سیبرنتیک در فیزیک قدیم و جدید

مقدمه: اصول و قوانین، نقش بیان اساسی‌ترین ایده‌ها در یک علم و نیز ایجاد چارچوب و روش‌شناسی برای حل مسائل آن علم را بازی می‌کنند. این مقاله بر آن است تا با گذری بر مفاهیم و مراتب چهارگانه سیبرنتیک، به بررسی اصول حاکم بر این علم بر اساس رویکردهای فیزیک جدید و قدیم بپردازد. روش‌: در نگارش مقاله رویکرد مروری‌تحلیلی مورد استفاده قرار گرفته است. این مقاله سعی دارد با بررسی متون علمی این حوزه از طریق روش کتابخانه‌ای، ابتدا گذری بر مفاهیم و مراتب چهارگانه سیبرنتیک داشته باشد، سپس اصول حاکم بر این علم از دو دیدگاه پوزیتیویستی و هرمنوتیکی بررسی نماید. یافته ها: نحوه نگرش به جهان هستی موجب شکل‌گیری دیدگاه‌های مختلف در علم و در عین حال پیشرفت شناخت علمی شده‌است. در ابتدا دیدگاه پوزیتویستی بر اساس تئوری نیوتون و دیدگاه مکانیکی شکل گرفت. سپس پسا اثبات‌گرایان با توجه به دو اصل ضرورت و تصادف قوانین زیست‌شناسی را پی‌ریزی کردند. با ورود تئوری کوانتوم و نسبیت به عرصه فیزیک و آشکار شدن ناتوانی‌های فیزیک کلاسیک در چند مورد، برداشت از جهان و پدیده‌های آن به‌کلی متحول شد. گذر از فیزیک نیوتنی (فیزیک قدیم) به فیزیک کوانتومی (فیزیک جدید)، تحول تئوریک و فلسفی را موجب گردید. در سایه این چرخش، مبانی تئوریک علوم مختلف نیز دگرگون گردید. سیبرنتیک نیز از این نگاه متحولانه بهره‌مند شده‌است. تحلیل متون نشان می‌دهد، بن‌مایه فکری نسل‌ها و اصول سیبرنتیک آمیزه‌ای از رویکردهای پوزیتویستی، ارگانیستی، جهان‌بینی سیستمی، و فیزیک جدید است. بحث و نتیجه گیری: راه‌حل‌های معمول سنتی دیگر جواب‌گوی آشفتگی‌های موجود در دنیای کنونی نیست و به راه‌حل‌های جدیدی نیازمندیم تا بتوانیم پیچیدگی‌های موجود در این دنیا و عصر حاضر را کنترل نماییم. سیبرنتیک یکی از این راه‌حل‌هاست. تفاوت در نوع نگاه به مفهوم مشاهده و مشاهده‌گر است که باعث شکل‌گیری رویکردهای متفاوت و جهان‌بینی‌های مختلف در علوم و متعاقب آن سیبرنتیک شده است. تا جایی که نقطه عطف شکل‌گیری فیزیک جدید را می‌توان مداخله دادن مشاهده‌گر در رویداد دانست. جهانی که در آن مشاهده‌کننده جدای از آنچه مشاهده می‌کند نیست، بلکه قسمتی از همان پدیده‌ است در حالی که در فیزیک کلاسیک تمام پدیده‌ها مستقل از مشاهده‌گر همچون ساعتی دقیق و قانون‌مدار با نظم و ترتیب خاص رخ می‌دهند. بنابراین می توان گفت بن‌مایه فکری نسل‌ها و اصول سیبرنتیک آینده‌ای از رویکردهای پوزیتویستی، ارگانیستی، جهان‌بینی سیستمی و فیزیک جدید است. بر این اساس رویکردی سیبرنتیکی در طی عمر کوتاه آن متکی بر دیدگاه‌های حاکم متحول شده است.

کلیدواژه ها:

اصول سیبرنتیک ، مراتب سیبرنتیک ، مفاهیم سیبرنتیک ، فیزیک قدیم ، فیزیک جدید