درنگی بر ابیاتی از کلیم کاشانی (همدانی)

ابوطالب کلیم کاشانی (همدانی)، خلاق‌المعانی ثانی، از شاعران برجستة قرن یازدهم هجری است. مضمون‌آفرینی، خیال‌بندی، تمثیل و استفاده از عناصر فرهنگ عامه، کلیم را به یکی از پیش‌آهنگان مضمون‌پرداز سبک هندی ـ اصفهانی تبدیل کرده است. دقت در کلام و شعر او راهگشای مضمون‌پردازی‌های بقیة شاعران سبک هندی خواهد بود. این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی است و در آن به برخی از واژه‌ها و عبارات و ابیات بحث‌برانگیز در دیوان کلیم همدانی دقت می‌شود. همچنین نویسندگان این مقاله هم‌زمان با بررسی برخی ابیات تأمل‌برانگیز، ماهیت تصویر و شعر کلیم کاشانی را نیز تبیین کرده‌اند. نخست به برخی از بدخوانی‌های مربوط به صورت‌های تصحیح‌شدۀ بعضی از ابیات کلیم کاشانی مانند «خانه‌های چشم‌ پرگار» و «چشم زاغ» پرداخته شد و نگارندگان دربارة صورت صحیح عبارت «خانه‌های چشم پرگار» در یکی از مثنوی‌های کلیم پیشنهادهایی ارائه دادند؛ سپس با توجه‌ به ترکیب «چشم داغ» در غزلی از کلیم، به‌سبب التباس این ترکیب با چشم زاغ، پیشینة کاربرد چشم زاغ و وجه‌شبه آن بررسی شد. آنگاه با روابط بینامتنی در شعر این دوره و با بررسی مضامین مغفول و مهجور شعر کلیم مانند ناخن دخل بجا، کاغذ گرده و کاغذ توتیا، این نتیجه به دست آمد که کلیدواژه‌های نامبرده به‌سبب تأثیر سخن کلیم بر شعر هندی، از حالت درون‌مایة خاص و شخصی خارج شده و به یکی از مضامین سبک هندی تبدیل شده‌ است.

کلیدواژه ها:

کلیم کاشانی ، بازخوانی تصحیح ، درون‌مایه ، مضمون‌پردازی