درآمدی بر نظریه تشکیک اسلامیت جوهره مدیریت

چکیده ارائه تعاریف متعدد از مفهوم «مدیریت اسلامی» با رویکردهای مختلفی چون حکمی، فقهی و اخلاقی، نوعی تشتت مفهومی ایجاد کرده است. قائل نشدن تفاوت میان این رویکردها و یا مسکوت ماندن آن برای سبک مدیریتی که علاوه بر معیار مطروحه در یک تلقی حداقلی، معیارها و ارزشهای بیشتری را مبنای عمل قرار میدهد از یک سو، و اسلامی ندانستن عمل مدیریتی که خارج از محدوده مضیق تعریف شده در رویکرد دیگری بوده از دیگر سو، مسئله مهمی را پیش روی اندیشهورزان این عرصه قرار داده است. آیا میتوان مفهومی مشکک از مدیریت اسلامی ارائه داد تا تلقیهای مختلف را در خود جای دهد؟ این مفهوم، چه سطوح و مشخصاتی دارد؟ در این مقاله، با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی ابتدا مفهوم مدیریت، واکاوی شده و سپس نقطه تلاقی آن با مکتب اسلام (هدف و فرایند)، به دست آمده است. سپس با بررسی حالات مختلفی که این دو با اسلام پیدا میکنند، مشخص شد که بین دو حالتی که مدیریت و اسلام در تطابق و تعارض هستند، حالات مختلف دیگری نیز حاصل میشود. اسلامیترین سطح مدیریت اسلامی، زمانی محقق میشود که هدف، فرایندها و تمرکز مدیریت، منطبق با هدف مکتبی اسلام، ارزشهای آن و برونداد مطلوب باشند. هرچقدر این سه بعد، انطباق کمتری با اسلام پیدا میکنند، از درجه اسلامیت مدیریت کاسته و به درجه عدم اسلامیت، افزوده میشود؛ تا جایی که هر سه بعد مذکور، نه‎تنها در مغایرت بلکه در تعارض با اسلام قرار میگیرند. نظریات رایج علم مدیریت نیز بسته به اینکه چه نسبتی با هدف مکتبی و ارزشهای اسلام برقرار میکنند، در پیوستار مدیریت اسلامی و غیراسلامی قرار میگیرند. در نتیجه، داوری درباب اسلامیت علم مدیریت، منوط به بررسی تفصیلی است و به نحو یکپارچه نمیتوان آن را کاملا اسلامی یا غیراسلامی دانست.

کلیدواژه ها:

Keywords: Islamic Management ، Islamic Management Levels ، Theory of Gradation ، Management Purpose ، Management Processes. ، کلیدواژگان: مدیریت اسلامی ، سطوح مدیریت اسلامی ، نظریه تشکیک ، هدف مدیریت ، فرایندهای مدیریت.