بررسی شناختی ساخت معنای به گویانه از طریق فرایند منفی سازی در زبان فارسی

هدف این مقاله تبیین ساخت معنای به­گویانه از طریق فرایند منفی­سازی در چارچوب زبان­شناسی شناختی است. مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که سازوکار شناختی منفی­سازی به چه نحوی عمل می­کند که باعث ساخت معنای به­گویانه و به تبع آن انگیختگی ساختارهای زبانی به­گویانه می­شود. مقاله حاضر به روش توصیفی­- تحلیلی به تبیین به­گویی در زبان فارسی می­پردازد. داده­ها نیز به روش دستی اکثرا از منابع کتابخانه­ای که شامل چند فرهنگ­ لغت زبان فارسی بود گردآوری شدند. در این پژوهش نشان داده می­شود که فرایند شناختی منفی­سازی توسط مفهوم­ساز به طور ارادی بر روی محتوای مفهومی خوشایند اعمال می­شود و به تبع آن محتوای مفهومی خوشایند فعال می­شود و مورد توجه قرار می­گیرد. براساس فرایند منفی­سازی، مفهوم خوشایند نفی­شده از طریق ساختارهای نفی صرفی و جمله­ای در سطح زبانی نمود آوایی می­یابد و از شدت توجه به مفهوم ناخوشایند که در سطح زبانی بازنمایی نشده است کاسته می­شود. به علت بازنمایی مفهوم خوشایند انکار شده در سطح زبانی و براساس نوع الگوی توزیع توجه هدایت شده که در قالب صورت­های زبانی نفی رمزگذاری شده است، گوینده سعی می­کند قسمتی از منابع توجهی بر روی مفهوم خوشایند توزیع شود و از شدت توجه بر روی مفهوم ناخوشایند بکاهد. در واقع، گوینده به جای رمزگذاری مستقیم مفهوم ناخوشایند در سطح زبانی، از شیوه­ای غیرمستقیم استفاده می­کند و «مفهوم خوشایند نفی­شده» را رمزگذاری می­کند. در این ارجاع غیرمستقیم، شدت توجه کمتری به مفهوم ناخوشایند نسبت به زمانی که آن مفهوم مستقیما در زبان بازنمایی می­شود اختصاص می­یابد. بنابراین، ساختارهای زبانی نفی، مفاهیم را به گونه­ای ساختاربندی می­کنند که پنجره توجه بر روی جنبه­های ناخوشایند موجودیت مورد نظر باز نمی­شود و آنها را در کانون توجه قرار نمی­دهد و از این طریق معنای به­گویانه ساخته می­شود. لازم به ذکر است که پژوهش حاضر، تاکیدی دوباره بر تعامل و همپوشانی زبان و دیگر توانایی­های شناختی عام است.

کلیدواژه ها:

به گویی ، منفی سازی ، ساخت معنا ، توجه ، مفهوم سازی ، زبان شناسی شناختی