بررسی نوسانات رطوبت ورودی به مناطق خشک ایران در رخدادهای خشکسالی و ترسالی

آب، با توجه به شرایط اقلیمی خشک و نیمهخشک، در اکثر مناطق سرزمین ما، حیاتیترین ماده است. رطوبت عاملی مهم در ایجاد بارش بوده، بنابراین شناسایی و آگاهی از چگونگی انتقال رطوبت، نوسان و تاثیرگذاری آن بر بارش در یک منطقه، ضروری میباشد. به همین منظور در این پژوهش، دادههای دوباره واکاوی شدهی ERA interim بارش، ارتفاع ژئوپتانسیل، نمویژه و مولفههای (مداری و نصف النهاری) باد در دوره آماری ۱۹۸۱-۲۰۱۱ با قدرت تفکیک مکانی ۱ در ۱ درجه قوسی از مرکز پیشبینیهای میان مدت اروپا (ECMWF) اخذ گردید. با بهرهگیری از شاخص استاندارد شده z (ZSI) سالهای خشک و مرطوب استخراج، و شار رطوبت ورودی به منطقه در این سالها محاسبه گردید. برای مقایسه، الگوهای گردشی و تغییرات شار رطوبت در سالهای خشک و مرطوب نمونه بررسی شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد تفاوت معناداری به لحاظ الگوی جریان حاکم در این سالها وجود دارد، به طوری که با تغییر در جهت جریانها در سطوح زیرین جو (۱۰۰۰ تا ۷۰۰ هکتوپاسکال)، مقادیر رطوبت ورودی به منطقه تغییر نموده است. در سالهای مرطوب در مقایسه با سالهای خشک، جابجایی مرکز پرارتفاع عربستان به سمت شرق و قرارگیری بیشتر برروی دریا، کشیدگی مداری و افزایش گستره بازوی شرقی آن باعث تقویت جریانهای شرقی-شمالشرقی بر روی دریای عرب و ایجاد و گسترش جریانهای جنوبغربی بر روی شبه جزیره عربستان و ایجاد ناوه عمیقتر با محوری شرق سو مابین آن با پرارتفاع شمال آفریقا شده است. این شرایط با افزایش رطوبت برداشتی از پهنههای آبی جنوبی و انتقال به منطقه مورد بررسی در ایجاد بارش و شکلگیری سالهای مرطوب آن تاثیرگذار بوده است.

کلیدواژه ها:

خشکسالی ، ترسالی ، مناطق خشک و نیمه خشک ، رطوبت ، ایران