سیر تحول در طراحی و ساخت صندوق قبرهای چوبی قرن ۹ هجری قمری مرعشیان مازندران

حکومت محلی مرعشیان (مرعشیه) که شیعه مذهب بودند از سال ۷۶۰ الی ۹۰۶ هجری قمری در خطه تبرستان (مازندران کنونی) حکمرانی کردند. در این دوره ساخت بقاع آرامگاهی سادات، امامزادگان و بزرگان مرعشی رونق می­گیرد که اغلب آن ها دارای مصنوعات چوبی نظیر صندوق قبر چوبی به­جای ضریح­های فلزی امروزی بوده­اند. در حال حاضر تعداد کثیری از این آثار به دلایل مختلفی از بین رفته و یا مورد سرقت قرارگرفته است، که ضرورت پرداختن به آن ها را دوچندان می­نمایاند. این صندوق­ها اغلب دارای تزئینات به همراه کتیبه هستند. به نظر نحوه تزیین و نقوش به کار گرفته شده بر روی آن ها به تناوب متفاوت از یکدیگر هستند. بر این مبنا پرسش اصلی تحقیق بدین گونه قابل طرح است که، چه سیر تحولی درزمینه تزئینات، ساخت و کتیبه­نگاری بر روی صندوق قبور چوبی قرن ۹ هجری قمری در مازندران مشاهده می­شود؟ در این راستا هدف اصلی، بررسی روند تغییر و تحولات در ساخت صندوق قبور چوبی قرن ۹ هجری قمری مازندران با تکیه بر مولفه هایی نظیر: تکنیک­های تزیین، نوع قاب بندی، ترکیب­بندی­ها، نقوش و کتیبه­ها است. بر مبنای دسترسی و تاریخ­دار بودن صندوق قبر، تعداد ۱۵ نمونه از شهرهای مختلف استان به­عنوان جامعه آماری تحقیق، مدنظر است. نتیجتا، به نظر می­رسد رواج مذهب تشیع توسط مرعشیان و پاسداشت آن ها از چهره­های مذهبی و سیاسی در قالب ساخت برج مقبره را می­توان از اصلی­ترین دلایل تعدد صندوق قبرهای چوبی باشد. مجموعا در تمامی موارد بررسی شده از قبیل: ابعاد و فرم کلی، قاب­بندی­ها، ترکیب و نوع ترسیم نقوش گیاهی و هندسی، ساختار کتیبه­ها همچنین مواردی تکنیکالی همچون روسازی، بافت زمینه و نقاشی روی چوب، شاهد یک سیر رو به رشد و صعودی هستیم به نوعی که در نمونه­های متاخر آثار در تمامی موارد نجاران به بلوغ و کمال قابل توجهی در ساخت و تزئین صندوق قبور چوبی دست یافتند.

کلیدواژه ها:

Keyword: Wooden Grave Box ، Marashian ، Wood Carving ، Wooden Inscriptions. ، صندوق قبر چوبی ، مرعشیان ، کنده کاری چوب ، کتیبه های چوبی.