اثرات طرح پخش سیلاب بر برخی از خصوصیات فیزیکوشیمیایی و حاصلخیزی خاک، مطالعه موردی: پخش سیلاب تیغ سیاه–هشتبندی در استان هرمزگان

یکی از راه های مناسب برای مهار و استفاده بهینه از سیلاب ها در مناطق خشک و نیمه خشک، گزینه پخش سیلاب است که به وسیله آن می توان ضمن ذخیره آب و تغذیه سفره های آب زیرزمینی، حاصلخیزی خاک را افزایش داده و رسوبات سیلاب را مورد استفاده مجدد قرار داد. پخش سیلاب یک روش آسان برای بهره برداری از رسوبات و آب های غنی از عناصر غذایی نظیر سیلاب ها است که برخی استفاده های مهم آن شامل باروری بیشتر خاک و تامین مواد غذایی آن است. پخش سیلاب در آبخوان ها و رسوب گذاری در سطح خاک آن ها می تواند باعث تغییرات زیادی در ویژگی های خاک عرصه چه در سطح و چه در عمق شود. پژوهش حاضر به بررسی عملکرد شبکه پخش سیلاب در منطقه هشتبندی می پردازد. دشت هشتبندی در فاصله ۱۶۵ کیلومتری جنوب شرقی بندرعباس با وسعت ۵۶۴ کیلومتر مربع بر روی مخروط افکنه ای کم عمق تا متوسط به وجود آمده است. در این دشت، طرح پخش سیلاب در سال ۱۳۸۵ و در سطح ۱۶۵ هکتار اجرا شده است. هدف از این پژوهش، بررسی تغییرات در برخی از ویژگی های خاک سطحی در عرصه سیلاب زده و مقایسه نتایج آن با منطقه شاهد است. در این پژوهش، از سه نوار پخش سیلاب استفاده شد که در هر نوار نمونه برداری به صورت تصادفی از عمق صفر تا ۳۰ سانتی متری خاک صورت گرفت. همچنین، در یک منطقه شاهد در مجاورت منطقه پخش سیلاب و در سه قسمت بالادست، میان دست و پایین دست به صورت تصادفی نمونه برداری انجام شد، برای اندازه گیری تغییرات خاک در عرصه پخش سیلاب اقدام به حفر ۲۰ پروفیل خاک در هر دو منطقه سیل گرفته و شاهد شد. سپس، نتایج در قالب طرح کاملا تصادفی تجزیه و تحلیل شد. نتایج با استفاده از آزمون t استیودنت نشان داد که در عرصه پخش سیلاب میانگین درصد رس، سیلت، رطوبت اشباع خاک، کربن آلی و میزان هدایت الکتریکی، ازت کل، فسفر و پتاسیم قابل جذب افزایش یافته که این تغییرات در سطح یک درصد معنی دار است (۰.۰۱≥ p) و درصد ماسه و اسیدیته نسبت به مناطق شاهد کاهش معنی دار در سطح یک درصد داشته است (۰.۰۱≥ p). به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد که وضعیت خاک در مجموع  بهتر شده است. این وضعیت شامل افزایش حاصلخیزی خاک و  بهتر شدن وضعیت بافت خاک در اثر رسوبگذاری در بهبود نگهداشت رطوبت است.

کلیدواژه ها:

خاک سطحی ، خصوصیات خاک ، دشت هشتبندی ، عرصه پخش سیلاب ، مناطق خشک ، منطقه شاهد