وضعیت شاخص های زیستی (کفزیان) رودخانه حفاظت شده تجن

آب های جاری همیشه نقش مهمی در توسعه فعالیت های کشاورزی، صنعتی و خانگی ایفا کرده اند. بااین حال، ا ین منابع همیشه از عوامل مختلف اختلال و آشفتگی ایمن نیستند. یکی از بهترین روش های عملی و به صرفه اقتصادی جهت تعیین سلامت اکولوژیکی آب ها ارزیابی و پایش زیستی توسط بزرگ بی مهرگان کفزی می باشد. از آن جا که در اکوسیستم های جاری، جریان آب در هر لحظه باعث تغییر پارامترهای فیزیک وشیمیایی آب می شود. هر یک از موجودات میتوانند بیانگر تغییر وضعیت کمی و کیفی رودخانه در طی گذر زمان باشند. برای مطالعات مدیریتی، زیستی، لیمنولوژیک و منابع عمده آلاینده بر روی رودخانه حفاظت شده تجن در استان مازندران ۹ ایستگاه نمونه برداری در نظر گرفته شد. در مطالعات موجودات کفزی رودخانه نمونه های گرفته شده با استفاده از لوب ویژگی های ریخت سنجی، مورفولوژیکی و شمارشی، گونه ها شناسایی و تنوع زیستی آن ها تعیین و با استفاده از شاخص Z مورد ارزیابی قرارگرفت . پس از شناسایی و شمارش نمونه ها ارزش زیستی رودخانه ها بر اساس فرمول Z محاسبه شد. در طول رودخانه تجن ۷ جنس از بی مهرگان کفزی شناسایی شد که در این میان لارو حشرات نیز مشاهده گردید. خانواده Heptageniidae فراوان ترین خانواده در رودخانه تجن می باشد بعد از آن به ترتیب خانواده های Hydropsychidae ، Baetidae ، Heptageniidae ، Physidae ، Odonata و Diptera بیشترین تا کمترین فراوانی را در ایستگاه های مطالعاتی داشته اند. براساس نتایج به دست آمده می توان نتیجه گرفت در ۵ ایستگاه اول چون آلاینده و فاضلاب شهری و کشاور زی وارد نشده است و کارخانجات زیادی در این محدوده واقع نشده، کیفیت آب دستخوش تغییرات قابل ملاحظه ای نشده اس ت، اما از ایستگاه ششم که در میان دست رودخانه تجن انتخاب گردیده فاضلاب شهری و کشاورزی وارد رودخانه شده است و کیفیت آب به تدریج دچار تغیر گشته و از الیگو ساپروب در بالادست رودخانه به پلی ساپروب در پایین دست رودخانه رسیده است. بررسی حاضر نشان داد که دستکاری های بشر در اکوسیستم های طبیعی، از جمله رودخانه، می تواند در جوامع کفزیان موثر باشد؛ به طوری که، در این تحقیق احداث سد سلیمان تنگه روی رودخانه تجن و جدایی جمعیت های مختلف کفزیان تاثیرات درخور توجهی را در تعداد گونه، فراوانی و سایر شاخص های زیستی داشته است و به منزله یک مانع فیزیکی و انسان ساخت باعث جدایی اکولوژیکی مناطق بالا و پایین سد سلیمان تنگه شده است .

کلیدواژه ها:

شاخص زیستی ، بی مهرگان کفزی ، آلودگی ساپروبی ، رودخانه تجن ، شاخص Z