اثر رهاسازی اراضی بر تغییرات نفوذ آب به خاک

پارامترهای نفوذ آب به خاک از مهم­ترین شاخص­های ارزیابی کیفیت خاک می­باشند. نفوذ آب به خاک یکی از ویژگی­های کلیدی در طراحی سامانه­های آبیاری، پژوهش­های هیدرولوژی، مدیریت منابع آب و حفاظت خاک، طراحی و اجرای پروژه های زهکشی و کنترل فرسایش خاک در حوضه­های آبخیز است. هدف از این پژوهش، بررسی اثر رهاسازی اراضی بر پارامترهای نفوذ آب به خاک در مراتع نیمه استپی کرسنک واقع در استان چهارمحال و بختیاری بود. برای این منظور، در پنج کاربری شامل مرتع، کشاورزی، رهاسازی ۵-۳ سال، رهاسازی ۱۵-۱۰ سال و رهاسازی بالای ۲۵ سال نفوذ آب به خاک در شش تکرار به روش نفوذ سنج مکشی اندازه گیری شد. نتایج پژوهش نشان داد که رهاسازی اراضی کشاورزی از طریق افزایش ماده آلی خاک، افزایش پایداری ساختمان خاک، بازآرایی ذرات خاک در راستای پایدارتر شدن منافذ طبیعی موجود در خاک و در نتیجه افزایش پیوستگی منافذ خاک بر پارامترهای نفوذ آب به خاک تاثیری معنی دار و مثبت دارند. میانگین هدایت آبی اشباع مزرعه­ای در مرتع (۴/۷ میلی­متر در ساعت) بیشتر از زمین کشاورزی (۴/۴ میلی­متر در ساعت) بود. همچنین ضریب جذب نیز کاهش ۳۰ درصدی را در زمین کشاورزی نسبت به مرتع داشت. لیکن در نتیجه رهاسازی اراضی کشاورزی و استقرار مجدد پوشش گیاهی، تشکیل و بازیافت خاکدانه­های درشت و افزایش پایداری خاکدانه­ها، بهبود نفوذ آب به خاک در منطقه را به دنبال داشته است. بر این اساس هدایت آبی اشباع پس از ۲۵ سال رهاسازی، از ۳۸/۴ به ۰۹/۶ میلی­متر در ساعت رسیده است. 

کلیدواژه ها:

تغییر کاربری اراضی ، ضریب جذب ، نفوذپذیری ، هدایت هیدرولیکی