واکاوی زمانی- مکانی درجه روز سرمایشی در شمال شرق ایران

    گرمایش جهانی، یکی از مشکلات کنونی و آتی بشر است که می­تواند بر فعالیت­های کشاورزی، حمل ونقل، منابع آب، تولید انرژی، معماری، نیازهای گرمایشی و سرمایشی، فنولوژی گیاه و ... اثرگذار باشد. در این پژوهش، برای واکاوی زمانی- مکانی نیاز درجه­­روز سرمایشی از داده­های روزانه دمای کمینه و دمای بیشینه ۱۶ ایستگاه همدید شمال­شرق کشور در بازه­ی زمانی۲۰ ساله(۱۹۹۶- ۲۰۱۵)  استفاده شده است. نخست ماتریس داده­ها در نرم­افزار مت­لب با آرایه S به ابعاد(۱۶*۷۰۳۵) تشکیل گردید که در آن سطرها، بیانگر زمان (روز) و ستون­ها، بیانگر مکان(ایستگاه­ها) هستند و در نهایت، درجه­روز سرمایشی در هر ماه محاسبه و نقشه­های پهنه­بندی مکانی در ArcGIS ترسیم شد. نتایج نشان داد که همبستگی معنی­دار و معکوس میان ارتفاع و عرض جغرافیایی با  نیازهای درجه­روز سرمایشی در همه ماه­های گرم سال برقرار است به گونه ای که با افزایش این دو عامل اقلیمی، نیاز به سرمایش در ایستگاه­های شمالی منطقه­ی خراسان کاسته شده و با کاهش این دو در نواحی جنوبی خراسان بر میزان نیاز سرمایشی و مصرف انرژی جهت خنک­شدن و آسایش فیزیولوژیکی انسان افزوده می­شود. همچنین برحسب نیاز درجه­روز سرمایشی، ناحیه خراسان را می­توان به شش گروه اقلیمی تقسیم کرد. بیشترین نیاز سرمایشی با بیش از ۵۰۰ درجه­روز در مناطق جنوبی و کم­ارتفاع منطقه به ویژه در ماه­های ژوئن و ژوئیه(خرداد و تیر) و گروه اقلیمی بسیارگرم واقع شده است. بالاترین پهنه نیاز درجه­روز سرمایشی در ماه آوریل و مه با ۵/۲۷ درصد مربوط به گروه اقلیمی نیمه گرم؛ در ژوئن با ۵/۲۴ درصد؛ ژوئیه با ۷/۲۳ درصد؛ اوت با ۴/۲۲ درصد و در سپتامبر با ۵/۲۲ درصد به گروه اقلیمی­گرم و به میانه­ی خراسان تعلق دارد. همچنین بررسی روند نیازهای سرمایشی حاکی از این است که در دوره­ی گرم سال این روند در ایستگاه های مورد بررسی دارای نوسان­های متعدد است. فقط در ایستگاه قائن برخلاف سایر ایستگاه­ها در همه ماه­ها، آهنگ کاهشی در نیازهای سرمایشی مشاهده می­شود.

کلیدواژه ها:

روند مان -کندال ، درجه روز سرمایشی ، شمال شرق ، ایران