روابط مفهومی علم و ایمان در آثار ملاصدرا

در بررسی معناشناختی آثار ملاصدرا، مفهوم ایمان با شبکه ای گسترده از مفاهیم مرتبط است. مهم ترین این مفاهیم علم است. ملاصدرا علم را به اقسام شرعی و عقلی، دراستی و وراثتی، و مکاشفه ای و معامله ای تقسیم می کند. علم حقیقی از نظر وی، علم شرعی و عقلی، وراثتی و مکاشفه ای است. این علم در اکثر نوشته های ملاصدرا معادل ایمان دانسته شده است. او دلایلی نقلی، عقلی و لغوی بر این مدعا اقامه می کند. با این حال، علم در عبارات وی گاهی شرط ایمان و گاهی شطر آن است. گاه ایمان شرط علم است و گاه علم و ایمان دو مقوله کاملا متباین اند. معرفت از نظر برخی مغایر علم است اما ملاصدرا آن را مرادف علم می داند. بدین ترتیب مفاهیم کفر و جهل در آثار وی در مقابل ایمان به کار می روند. کفر گاه معادل جهل و گاه شدیدترین مرتبه آن است. این شبکه مفهومی را می توان با توجه به دیدگاه ملاصدرا درباره نقش قوه عاقله در ایمان تبیین کرد. قوت عاقله علت ایمان، علم و معرفت است و ضعف عاقله علت جهل و کفر. در بینش او سایر قوای انسان مانند واهمه نیز در ایمان و کفر نقش دارند.

کلیدواژه ها:

معناشناسی ، روابط مفهومی ، علم ، معرفت ، ایمان ، شرک ، جهل ، ملاصدرا