سنجش میزان پایداری محله های شهری با استفاده از HDI و تکنیک پهنه بندی موریس (نمونه ی موردی شهر ملایر)

موضوع پایداری شهرها به خصوص در قرن ۲۱ به صورت جدی و گسترده از سوی محافل علمی و سازمان های بین المللی پیگیری می شود. هدف این مقاله ارزیابی و تعیین سطوح پایداری محله های ۲۳ گانه شهر ملایر به لحاظ برخورداری از شاخص های توسعه است. زیرا پایداری در سطح هر یک از محله های شهر  می تواند پیش زمینه ای برای پایداری کل شهر باشد. برای سنجش و ارزیابی سطوح پایداری محله های شهر، تحلیل نابرابری ها و پیش بینی اولویت های توسعه، از مدل های کمی و نرم افزارهای آماری از قبیل: شاخص توسعه یافتگی موریس، امتیاز استاندارد شده، ضریب تغییرات و تحلیل عاملی با انتخاب ۵۸ متغیر در قالب شاخص های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی استفاده شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، ترکیبی از روش های تحلیلی و موردی زمینه ای است. نوع تحقیق کاربردی توسعه ای و پهنه مطالعاتی آن محله های ۲۳ گانه شهر ملایر با جمعیت ۱۵۹۸۴۸نفر و مساحت ۲۲۸۰ هکتار بوده است. یافته ها و نتایج این پژوهش به لحاظ شاخص های تلفیقی( اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی) نشان می دهد که تفاوت زیادی در ضریب پایداری بین محله های این شهر وجود دارد. به طوری که از مجموع ۲۳ محله، فقط ۷ محله یعنی کم تر از یک سوم محله ها ی شهر در وضعیت پایدار هستند  و در دامنه ۱-۷۱/۰ قرار دارند و ۸ محله دارای وضعیت نیمه پایدار با دامنه ۷۰/۰-۴۱/۰ و بقیه ی محله ها در گروه ناپایدار دردامنه ۴۰/۰-۰ موریس قرار  می گیرند. همچنین اختلاف فاحش و چشمگیری بین محله های مختلف شهر از لحاظ میزان برخورداری از شاخص های توسعه انسانی[۱] (HDI) دیده می شود که این نابرابری ها در زمینه شاخص های اقتصادی با تفاوت MAX[۲] و MIN[۳](MAX-MIN=۱۵۳.۵)    بسیار چشمگیر و در شاخص زیست محیطی با تفاوت MAX   و­ MIN­­ =۸۷.۸۸) ­  (MAX-MIN  کم تر بوده است. محله ی پارک با بیش ترین امتیاز از تلفیق شاخص ها با رقم ۳۱۴ در رتبه اول به عنوان پایدارترین محله و محله ی نفت سیاه با ۱۸۹ امتیاز از تلفیق کلیه­ی شاخص ها در رتبه­ی ۲۳ به عنوان ناپایدارترین محله شناخته شد. نتایج این پژوهش نشانگر تفاوت عمیق و فاحش بین پایدارترین و ناپایدارترین محله­ی شهر از لحاظ شاخص های توسعه است. [۱] Human development index [۲] Maximum [۳] Minimum

کلیدواژه ها:

توسعه پایدار ، پایداری محله های شهری ، ملایر ، HDI ، ضریب موریس