مطالعه تطبیقی رویکرد بازتاب در نقاشی های پیکره نگار نادرشاه و ناپلئون

ایران در دوره فرمانروایی «نادرشاه افشار»، جنگ­های داخلی و خارجی را سپری می­کند که اوضاع هنر، به ­ویژه نقاشی را متاثر می­سازد. حدود نیم سده پس از این جریان، فرانسه درگیر انقلاب بزرگی می­شود که تمام اروپا را تحت­الشعاع قرار می­دهد و به فرمانروایی کوتاه­مدت «ناپلئون» می­انجامد که با کشورگشایی­های گسترده وی همراه می شود. نظر به تشابه سیاسی مذکور در بازه تاریخی تقریبا یکسان و با تایید آن که محتوای هنرها، آینه جریان­های فکری موجود در جامعه عصر خویش هستند، می­بایست به­رغم تفاوت­های سبکی، شباهت­هایی در هنر این دو سرزمین وجود داشته باشد. با این حساب، این پژوهش درپی آن است که دریابد: نظامی­گری و سیاست­های تقریبا مشابه نادرشاه و ناپلئون، باعث بروز چه شباهت­هایی در ساختار صوری پیکره­نگاری آنان شده است؟ آنچه به دنبال می­آید، با نظر به رویکرد بازتاب در جامعه ­شناسی به تحلیل تفسیری مولفه­های ساختار صوری هشت مورد از پیکره­نگاری­های نادر و ناپلئون می­پردازد. هدف اصلی نگارندگان این مقاله، تاکید بر وجوه تشابه این آثار است. یکی از ضرورت­های این پژوهش، مغفول واقع شدن ابعاد هنری دوره افشاریه است. درحالی­که، سنت تطبیقی می­تواند از قرابت فرهنگی حکایت کند که در تایید ارزش­های احتمالی آن، راهگشاست. این پژوهش به روش تحلیلی نشان می­دهد در دوره افشار، نقاشان دربار ایران، با تمسک به اصول هنر سنتی چون نورپردازی پراکنده، پیکربندی رسمی و زینت­نگاری به خلق فضاهای میان دوبعدی و سه­بعدی اقدام کردند. در غرب هم ناپلئون، هنر نئوکلاسیک را به رسمیت شناخت و بر ارجاع به ارزش­های رم باستان تاکید ورزید؛ اما قدرت و ثروت بستری فراهم آورد تا در هر دو سرزمین، پیکره­نگاری­های پادشاه با تجسم آرایه­های مرصع، تمکن وی را به مخاطب القا نماید. نتیجه آن که، ایران و فرانسه رویکردهای متفاوت را به­لحاظ طبیعت­نگاری از سر گذراندند؛ اما در این برهه تاریخی خاص، به­دلیل اهمیت فوق­العاده تجسم ابهت ملوکانه در ارجاع به سابقه هنری خود و التفات به زینت­گرایی هم­سو هستند.

کلیدواژه ها:

رویکرد بازتاب ، نقاشی ، پیکره نگاری ، نئوکلاسی سیسم ، نادرشاه ، ناپلئون