ریشه‎یابی دگرگونی های فکری و رفتاری تصوف مکتبی تا قرن نهم هجری قمری

بیشتر جنبش های احساسی و مکتب های فکری ایرانی که پس از شکست ساسانیان شکل گرفته از اندیشه‎ها و زمینه های اجتماعی خالی نبوده است؛ از جمله آن ها گرایش های گروهی صوفیان است که، ازطریق دعوت به زهد و استغنا، هدف شخصیت بخشی و بیدارگری داشته‎اند. البته این هدف ها از دید مراکز حکومتی پنهان نمانده و دریافته‎اند که توجه بزرگان این مکتب ها به پاکی نفس و تربیت رفتاری مردم، نتیجه‎اش اثبات و ثبات شخصیت انسانی و درنهایت، کسب استقلال است؛ از این‎رو کوشیده‎اند، ضمن رعایت جانب این بزرگان و نگهبانی از عظمت مقام و القای تقدس زاهدانه آنان، درپی جذب پیروان آن ها و منحرف کردن فعالیت های رفتاری آنان باشند. این توجه هم حوزه‎های جغرافیایی و عاطفی این مکتب ها را گسترش داده و هم ضرب آهنگ سقوط آن ها را نواخته و سرعت داده است. در مقاله حاضر، برپایه شواهد و مدارک بازمانده، دگرگونی های فکری و رفتاری تصوف مکتبی ریشه‎یابی شده و نسبت میان کمیت خانقاه ها و گستردگی مراکز عمومی تصوف و فراهم شدن موجبات انحطاط و دگردیسی این اندیشه بیان شده است.

کلیدواژه ها:

تصوف و اعتقاد ، تصوف و مذهب ، گسترش خانقاه ها ، حقیقت تصوف