سنگ شناسی بازالت های کواترنری طبس (خاور ایران)

       در جنوب خاور شهر طبس منطقه ای به وسعت حدود ۴۰۰ کیلومتر مربع از بازالت های مربوط به کواترنری پوشیده شده است که از نظر زمین شناسی جزء زون لوت به شمار می آیند. براساس مطالعات سنگ نگاری و تجزیه میکروپروب الکترونی (EMPA) ، بافت این سنگ ها بیشتر پورفیری و گاهی آفیریک است. درشت بلورهای این بازالت ها به طور عمده اولیوین از نوع کریزولیت، اوژیت و پلاژیوکلاز (لابرادوریت تا آندزین) است که در خمیره ای از میکرولیت های پلاژیوکلاز و بلورهای ریز پیروکسن و گاه شیشه قرار دارند. براساس نمودارهای مقدار مجموع قلیایی ها در مقابل مقدارSiO۲  ماهیت ماگمای این سنگ ها قلیایی تا نیمه قلیایی تعیین شد و علت ویژگی های نیمه قلیایی برخی از سنگ ها، پدیده آغشتگی ماگمای قلیایی با مواد پوسته ای است.  فقر نیوبیم در سنگهای غنی تر از Si۶O۲ یکی از دلایل مهم این پدیده است. نمونه های قلیایی دارای نفلین نورماتیو و نمونه های نیمه قلیایی دارای کوارتز نورماتیو هستند. مطالعات ایزوتوپ های Sr و Nd این آغشتگی پوسته ای را تایید کرده اند و به علاوه نشان دهنده این است که منشا ماگمای اولیه بازالت ها از بخش های بالای گوشته است. براساس مطالعات صحرایی و نمودارهای زمین ساختی - ماگمایی این بازالت ها از نوع درون قاره ای است که در کواترنری در اثر فعالیت گسل بزرگ نای بند و بازشدگی در محل تقاطع با شاخه های فرعی این گسل به سطح زمین راه یافته اند .  

کلیدواژه ها:

طبس ، بازالت ، قلیایی سدیک ، گسل نای بند ، ایزوتوپ های Nd-Sr