روانشناسی اسطوره و داستان؛ رویکردی نوین در نقد ادبی

هدف این مقاله، معرفی رویکردی تازه در مطالعات نقدی متن است که در حوزه قصه های پریان، روایت های عامیانه، بسیاری از افسانه ها و داستان های اسطوره ای کارآمد است. رویکرد روانشناسی اسطوره، به کارگیری نظریه های نوین روانشناسی در این روایت ها برای تبیین خاستگاه های روانی پدیدآورندگان است. رویاها و قصه ها نیز، چنان که روانکاوان جدید اذعان می کنند، مانند اسطوره با ناخودآگاه آدمی سر و کار دارند و محتوای ناخودآگاه را نمایان می سازند. فرض بنیادی فروید این است که بخش عمده رفتار، ریشه در فرایندهای ناهشیار دارد. از این رو، وی داستان ها و اسطوره ها را ساحتی برای اتحاد بخش های سه گانه روان تصور می نماید. این اندیشه پس از فروید در آراء شاگردان او همچون «برونو بتلهایم»، «اتو رانک» و «کارل آبراهام» بسط و پرورش پیدا می کند. «کارل گوستاو یونگ» و به تبع او، پیروانش نیز با توجه به اهمیت ناخودآگاه جمعی، ماهیت داستان های اسطوره ای را در قالب سفری مجسم می سازند که در اغلب موارد، ابعادی روا نشناسانه و نمادین دارد و به قصد آشنایی قهرمان با روان ناخودآگاه او صورت می گیرد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که با توجه به دستاوردهای روانشناسی فروید و شاگردانش، اصول روانشناسی تحلیلی یونگ و هم اندیشان او و نیز با توجه به مرکزیت صور مثالی و ضمیر ناخودآگاه جمعی، بسیاری از داستان های اساطیری، قصه های پریان و روایت های عامیانه، ظرفیت تاویل پذیری روانشناختی قابل توجهی در راستای کشف اسرار ناخودآگاه دارند.

کلیدواژه ها:

نقد روانشناسی ، اسطوره ، داستان ، فروید ، یونگ