بررسی انتقادی نظریه اخلاقی جنگ عادلانه با تاکید برجنگ روانی رسانه ای از منظر نهج البلاغه

 نظریه اخلاقی جنگ عادلانه که خاستگاه دینی داشته، ابتدا توسط روحانیان مسیحی به ویژه آگوستین قدیس در کتاب شهر خدا مطرح گشت و سپس از سوی سیاست مداران مورد استقبال زیادی قرار گرفت. هدف اصلی این نظریه، کاستن از خسارت های انسانی و مادی جنگ هاست. نظریه مذکور بر اساس اجزای چهارگانه «دیدگاه شهر خدا و شهر انسان، فضیلت و عدالت، قوانین و مشترک المنافع»، اصولی اخلاقی را برای مراحل قبل از جنگ، حین جنگ و پس از جنگ مطرح کرده است. هرچند برخی از محققان تلاش کرده اند تا اصول اخلاقی جنگ عادلانه را به صورت تطبیقی با جهاد ابتدایی و جهاد دفاعی در اسلام مورد بررسی قرار داده و یا برخی دیگر به حکم جنگ روانی و شرایط استفاده از آن در اسلام بپردازند، ولی در این پژوهش به نقد اجزاء زیرین و جنبه جنگ روانی آن پرداخته شده است. از این­رو، در این نوشتار ابتدا با روش توصیفی تحلیلی، از منظری دینی و با تکیه بر گزاره­های نهج البلاغه، اجزاء زیربنایی این نظریه در آثار آگوستین نقد و بررسی و سپس مشروعیت جنگ روانی به بحث گذاشته می­شود. نتایجی که این پژوهش بدان دست یافته آن است که از منظر نهج البلاغه، اولا، خلقت تمام انسان ها بر اساس فطرت الهی و خیر است و عدالت فضلیتی جهان شمول و ذاتی در انسان است، نه مختتص به مسیحیان کاتولیک و عدالت اجتماعی حاکمان در اسلام شامل همه انسان­ها حتی حیوانات نیز خواهد شد. ثانیا، جنگ روانی رسانه­ ای در صورتی عادلانه است که دارای ویژگی­هایی مثل: حق نمایی، افشاگری به حق، رعایت انصاف، ارشاد و موعظه، دوری از مکر و خدعه باشد. دقیقا بر اساس همین ویژگی­ها، جنگ روانی و تبلیغات خصمانه نیز باید مورد نقد قرار گیرد. برخی از نقدهای وارد به اجزای این نظریه عبارت است از: ۱. انحراف در تفسیر آفرینش اولیه انسان؛ ۲. انحراف مفهومی عدالت؛ ۳. عدالت تفویضی و انحصاری؛ ۴. باطلگرایی در عین حق ­نمایی.

کلیدواژه ها:

نهج البلاغه ، اخلاق ، جنگ عادلانه ، جنگ روانی رسانه ای