نقدی بر تئوری های اروپامحور در دوره بندی تاریخ اقتصادی ایران؛ ایدئولوژی، زمان پریشی و فراروایت

تاریخ­نگاری اقتصادی در ایران عموما در قالب دو رویکرد معرفتی مارکسیستی لنینیستی و نظریه آسیایی نمود یافته است. در این دو رویکرد با وجود آنکه نقش اقتصادی طبقات اجتماعی و دولت در تاریخ ایران نشان داده شده، اندیشه­ها و تجربیات تاریخی مربوط به اقتصاد فئودالی و سرمایه­داری در اروپا به تاریخ اقتصادی ایران تسری یافته است. به طوری که این وضعیت موجب شده است تاریخ اقتصادی ایران در وضعیتی غیرمرتبط با تجربیات تاریخی جامعه ایرانی مورد توجه قرار گیرد. پژوهش حاضر درصدد پرداختن به این مسئله است که رویکردهای تئوریک حاکم بر تاریخ­نگاری اقتصادی ایران، به لحاظ مبانی فکری و معرفتی، دارای چه مشکلات و محدودیت­های تحلیلی است؟ این مقاله با روش تحلیل انتقادی نگاشته شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد الگوهای تحلیلی حاکم بر دوره­بندی تاریخ اقتصادی ایران جنبه­ای اروپامحور دارد و به خاطر ایدئولوژی­زدگی، تحمیل فراروایت­های اروپامدار و زمان­پریشی دچار محدودیت­های تحلیلی برای شناخت تاریخ اقتصادی ایران است. آنچه به­واسطه رویکردهای سوسیالیستی و آسیایی بر تاریخ­نگاری و دوره­بندی تاریخ اقتصادی ایران حاکم گشته، نه برآمده از خصوصیات و واقعیات اقتصاد تاریخی جامعه ایرانی، بلکه ناشی از فهم خطی و تکاملی تاریخ اقتصادی ایران براساس مفهوم پیشرفت و ترقی در تفکر و تجربیات تاریخی غرب مدرن است.

کلیدواژه ها:

ایران ، تاریخ اقتصادی ، دوره بندی تاریخی ، تاریخ نگاری مارکسیستی لنینیستی ، نظریه آسیایی