امکان سنجی و احداث سد زیرزمینی در حوزه آبخیز دریان (مطالعه موردی سد زیرزمینی مشنق چای)

بحران کم آبی در مناطق خشک و نیمه خشک عاملی محدودکننده برای فعالیت های انسان و توسعه پایدار کشاورزی است. از راهکارهای نوین در این زمینه احداث سدهای زیرزمینی است. سدهای زیرزمینی در مقایسه با سدهای معمولی که آب رودخانه ها را در مخزن روباز ذخیره می کنند؛ جریان زیرسطحی آب را در مقطع عرضی رودخانه مسدود کرده آن را در زیر بستر رودخانه ذخیره می کنند. در این سدها، تلفات آب از طریق تبخیر کنترل شده و احتمال آلودگی های زیست محیطی حداقل است. در پژوهش حاضر،  امکان سنجی احداث سد زیرزمینی در رودخانه فصلی مشنق چای به منظور استحصال آب کشاورزی ارزیابی شده است. پس از انجام مطالعات پایه، با بررسی های ژئوفیزیکی و ژئوتکنیکی محل بازه اصلی نهایی شد. در محور اصلی سد، عرض بستر ۱۳۰ متر بوده و ضخامت آبرفت در محل محور و دریاچه سد به ترتیب ۱۴ و ۲۲ متر است. طراحی مقطع سد ذوزنقه ای بوده و از مصالح ریزدانه در هسته سد و لایه فیلتر به ضخامت ۱ متر در پوسته سد تشکیل یافته است. طول تاج سد ۳۰/۱۶۰ متر و ارتفاع آن در مرکز محور سد ۱۵ متر است. با حرکت به سمت جناحین رودخانه عمق سنگ بستر کاهش یافته و متناسب با آن عمق سد نیز کاهش می یابد نهایتا  در هر دو جناح راست و چپ محور سد به صفر می رسد. وسعت آبخوان با احتساب شیب ۵ درصد رودخانه ۳۹۰۰۰ مترمربع است. با محاسبه عمق آبرفت حجم مخزن ۵۴۶۰۰۰ مترمکعب است و با توجه به تخلخل کل نهشته های آبرفتی( ۳۵درصد) ، می توان ۱۶۳۸۰۰ مترمکعب آب قابل استحصال را برای آبخوان برآورد نمود. هدف از این پژوهش امکان سنجی احداث سد زیرزمینی در آبرفت های درشت دانه رودخانه ای به منظور مدیریت سیلاب در حوزه های آبخیز است با نیل به این هدف مشکل بحران تامین آب زراعی و حتی بهداشتی و شرب در روستای مشنق قابل حل خواهد بود.

کلیدواژه ها:

Alluvial thickness ، Geoelectrical ، Geotechnical ، Underground dams. ، ژئوالکتریک ، ژئوتکنیک ، سد زیرزمینی ، ضخامت آبرفت.