مطالعه نقوش بومی پشتی های شهرستان گناباد در دوره معاصر

پشتی ها، بافته های پرزدار کوچکی هستند که پس از بافت،  آماده شده (با الیافی مانند پنبه یا پرز قالی پر می شوند)و به عنوان تکیه گاه در پذیرایی ها مورداستفاده قرار می گیرند. به علت فقدان تحقیقات جامعی درباره آثار داری بافته شده در شهرستان گناباد این مقاله با شیوه پژوهشی-توصیفی باهدف رسیدن به دسته بندی و بازشناسی نقوش پشتی­­های گناباد و پژوهش در معنا و مفهوم آن ها به بررسی این آثار پرداخته و نقوش بکار رفته بر آثار این منطقه را مورد واکاوی قرار داده است. تلاش شده است پس از انجام مطالعات کتابخانه ای و میدانی پاسخی برای این سوال یافت شود که چه طبقه­بندی می توان برای آثار بافته شده در قالب نقوش محلی ارائه داد؟ نقش فرهنگ، آداب ورسوم و سنت های رایج بر روی این آثار چیست؟ یافته ها نشان می دهد علاوه بر نقوش بلوچ، عرب و ترکمن که ره آورد مهاجرت، تهاجم و یا کوچ بدین خطه از خراسان بوده، نقوش محلی برگرفته از آداب و باورها و اقلیم منطقه، نقش بسزایی در این بافته ها دارد. نقوش محلی را می توان در پوشش گیاهی اقلیم مانند گل های وحشی،  محمدی، زعفران و لاله و نیز گندم و جو جستجو نمود. از درختان به سرو، کاج و بید مجنون اشاره کرد که همگی نقوش گیاهی نمادی از استقامت، زیبایی و آرزوی برکت و روزی اند. نقوش جانوری در قالب بز، آهو و قوچ نشانه سرسختی و استواری و شیر نمادی از آیین مذهبی عاشوراست. در پرندگان می توان خروس و کبوتر را نشانه سحرخیزی و پیام رسان در مردم خطه کویر دانست اگرچه کبک، قرقاول، گنجشک و ... نیز مشاهده شدند. نقوش انسانی در جایگاه پیشه و کار مردم، اعتقادات و آرزوی خوشبختی برای نوعروسان بر پشتی نقش زده شده اند.

کلیدواژه ها:

Narrative motifs ، indigenous and local motifs ، pillows in Gonabad city ، Khorasan province ، قوش روایی ، نقوش بومی و محلی ، پشتی های شهرستان گناباد ، استان خراسان