نسبت گرایش تفسیری وجودگرایانه با سایر گرایش های تفسیری

در دوره معاصر، مواجه با انبوهی از آثار تفسیری در مباحث وجودگرایانه از جمله انسان در متن زندگی، آزادی، انتخاب، مسئولیت، تفرد، اضطراب، معنای­زندگی و... دال بر شکل­گیری گفتمان وجودگرایی در تفسیر متون دینی است. در این مقاله پس از تحلیل­وبررسی، این رویکرد به مثابه یک گرایش جدید تفسیری معرفی شده­است. برای تبیین زوایای مختلف این گرایش، به مقایسه گرایش وجودگرایی با گرایش­های عرفانی، اجتماعی و تربیتی در تفسیر پرداخته­شده­است و نسبت هریک با گرایش وجودگرایی مورد بررسی قرار­گرفته­است. نتایج باهم­نگری این سه گرایش تفسیری با گرایش وجودگرایانه حاکی از آن­است که ضمن اشتراک این گرایش­ها در برخی ویژگی­ها، نسبت همسویی بینشان برقرار­است و هیچ­یک در مقابل این گرایش قرار ندارند. معرفت نفس، اهمیت تدبرگرایی در تفسیر، تاکید بر خودسازی، نحوه تعامل با عقل و عدم اعتماد مطلق بر آن و... از مشترکات گرایش­تفسیری عرفانی با گرایش وجودگرایی است. اهمیت­دادن به بعد عملی زندگی، داشتن رویکرد انتقادی، استفاده از نثر جذاب و قابل فهم برای عموم و همچنین تقلیدناپذیری از ویژگی­های مشترک گرایش اجتماعی با وجودگرایی است اما از جهت جایگاه عقل و اعتماد بر عقل در تفسیر با گرایش وجودگرایی همسو نبوده تا جایی که برخی به تفسیر اجتماعی، تفسیر عقلانی نام نهاده­اند. لزوم توجه به انسان­شناسی صحیح قرآنی، اهتمام به نیاز انسان عصر حاضر و مسئولیت­­های فردی و توجه به انسان به عنوان موجودی مختار از مسائل مشترک میان گرایش وجودگرایی و گرایش تربیتی است.

کلیدواژه ها:

روش تفسیری ، گرایش تفسیری ، تفسیر وجودگرایی ، تفسیر عرفانی ، تفسیر اجتماعی ، تفسیر تربیتی