باز خوانی تحولات تاریخی گذرهای تهران در دوره قاجار

شبکه معابر و گذرهای تاریخی در شهرهای قدیمی، شریان های حیاتی شهر و شکل دهنده استخوان بندی آن می باشند که تحت تاثیر عواملی چون جغرافیا، اقلیم، نیازهای فرهنگی، حکومت، و عملکردی ساکنان به وجود آمده اند. ساختار بسیاری از شهرهای کهن ایران بر پایه پیوند میان مجموعه مرکز شهر چون بازار و میادین شهری و مراکز محلات از طریق گذرهای اصلی استوار بوده است. هدف از انجام این پژوهش، باز خوانی تحولات تاریخی گذرهای تهران در دوره قاجار در محله چال میدان است. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی تحلیلی بوده است و با بررسی نقشه ها به جمع بندی نهایی رسیده است. نتایج نشان داد که کارکرد و مرکزیت فیزیکی گذر نسبت به بناهای عمومی و خصوصی اطراف، سبب میشد که گذرها به مثابه مرکز محله نیز درک شوند. نقش چشمگیری که گذرها در زندگی روزانه مردم و ایجاد ارتباط بین آنها داشتند، در مردم نوعی احساس تعلق خاطر ایجاد میکرد؛ یعنی مردمی که در محدوده گذری ساکن بودند، خود را به آن منسوب میکردند. به این ترتیب واژه گذر علاوه بر معبر، مفهوم محله به خود می گرفت. به بیان دیگر فهم مردم از گذر به مثابه فضای باهم زیستن و مواجهه منشا شکل گیری مفهوم محله برای گذر بود اما به مرور دچار انحلال گشته و به مفهوم کوچه و خیابان تبدیل شده و این محلیت خود را از دست داد.

کلیدواژه ها:

چال میدان ، گذر و معابر ، قاجار ، تحولات تاریخی