اولین گزارش دو گونه از جنس (Temelucha (Hym.: Ichneumonidae, Cremastinae برای ایران (گزارش کوتاه علمی)

زیرخانواده Cremastinae (Hym.: Ichneumonidae) دارای بیش از ۷۵۶ گونه است که در ۳۵ جنس طبقه بندی می شوند. زنبورهای این زیرخانواده عمدتا پارازیتویید بالپولکدارن بوده و دارای گسترش جهانی هستند (۹). جنس Temelucha Forster, ۱۸۶۹، با ۲۳۶ گونه توصیف شده، بزرگ ترین جنس این زیرخانواده است که ۴۷ گونه آن در منطقه غرب پالئارکتیک انتشار دارند (۸,۹). کلید بازبینی و بروزرسانی شده گونه های این جنس در منطقه غرب پالئارکتیک در سال ۲۰۱۶ توسط Vas ارایه شد (۸). تاکنون، ۲۴ گونه از زنبورهای این زیرخانواده در شش جنس از ایران گزارش شده­اند که ۱۵ گونه متعلق به جنس Temelucha بوده است (۱). در این مطالعه، دو گونه دیگر از این جنس به نام های T. minuta (Morely, ۱۹۱۲) و T. notata Kolarov, ۱۹۸۹ معرفی شده اند که گزارش های جدیدی برای فون حشرات ایران محسوب می­گردند (۱,۹). گونه اول از روی لارو پروانه بذرخوار ثانوی تاغ،Prorophora albidogilvella Roesler, ۱۹۷۰ (Lep. Pyralidae) در استان یزد در سال ۱۳۷۶ پرورش یافته و گونه دوم توسط تله مالیز در استان آذربایجان غربی در سال ۱۳۹۳ جمع­آوری شده است. شناسایی گونه­ها توسط نگارنده اول با استفاده از کلیدها و توصیف های ارائه شده در منابع موجود انجام شد (۱,۸). علاوه بر این دو گونه، گونه T. decorata (Gravenhost, ۱۸۲۹) نیز از استان آذربایجان غربی جمع­آوری و شناسایی گردید که برای این استان گزارش جدیدی محسوب می­گردد (۱; ۳; ۲). نمونه­های این گونه­ها، در کلکسیون حشرات دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز نگهداری می شوند. Temelucha minuta (Morely, ۱۹۱۲) (Hymenoptera: Ichneumonidae, Cremastinae): نمونه های بررسی شده: ایران، استان یزد، یزد (۳۱° ۸۹´ N, ۵۴° ۳۶´ E, ۱۲۳۰ m a.s.l.)، یک فرد ماده، تاریخ جمع­آوری ۱۹/۶/۱۳۷۶، پرورش یافته از P. albidogilvella، جمع­آوری کننده: م. شمس زاده؛ استان آذربایجان غربی، ارومیه، کهریز (۳۷° ۵۳´ N, ۴۵° ۰۲´ E, ۱۳۲۱ m a.s.l.)، ۱ فرد ماده، تاریخ جمع آوری ۲/۴/۱۳۹۳، تله مالیز، جمع­آوری کننده: ح. لطفعلی زاده ویژگی های ریخت شناسی افتراقی: زنبور پارازیتوییدT. minuta با ویژگی­های زیر از سایر گونه­های این جنس قابل شناسایی است: حشره کامل کوچک، اندازه بدن ۵/۲ میلی متر؛ بخش انتهایی رگبال ها در بال جلو شفاف و بی­رنگ، فقط قاعده رگبال­ها تیره شده؛ بخش اعظم مزوزوما سیاه­رنگ (۸). مناطق پراکنش: استرالیا، تایلند، قبرس، رونیون، ماداگاسکار، هند (۹) و ایران (گزارش جدید). Temelucha notata Kolarov, ۱۹۸۹ (Hym.: Ichneumonidae, Cremastinae): نمونه بررسی شده: ایران، استان آذربایجان غربی، ارومیه، کهریز (۳۷° ۵۳´ N, ۴۵° ۰۲´ E, ۱۳۲۱ m a.s.l.)، ۱ فرد ماده، تاریخ جمع­آوری ۲/۴/۱۳۹۳، تله مالیز، جمع­آوری کننده: ح. لطفعلی زاده. ویژگی های ریخت شناسی افتراقی: حشره کامل سیاه رنگ، طول بدن ۵ میلی متر؛ سر در ناحیه پشت چشم­های مرکب فشرده شده؛ کلیپئوس در طرفین و لبه جلویی محدب و به طور ضعیف از صورت جدا شده؛ میان قفس سینه سیاه­رنگ؛ اسکوتلوم کاملا زردرنگ؛ پروپودئوم بلند و از دید جانبی خمیده نشده؛ ران پای عقب در انتها زرد رنگ؛ نوک تخمریز به سمت پایین خمیده شده (۹).  مناطق پراکنش: ایتالیا، بلغارستان (۹) و ایران (گزارش جدید). با معرفی این دو گونه، تعداد گونه­های گزارش شده جنس Temelucha از ایران، استان های آذربایجان غربی و یزد به ترتیب به ۱۷، ۴ و ۱ گونه افزایش یافت (۱,۲,۳,۹). تاکنون پنج گونه از بال­پولکداران کوچک، به عنوان میزبان زنبور پارازیتوییدT. minuta معرفی شده اند: Bilobata subsecivella (Zeller, ۱۸۵۲) (Lep.: Gelechiidae)، Epiphyas postvittana (Walker, ۱۸۶۳) (Lep.: Tortricidae)، Etiella behrii (Zeller, ۱۸۴۸) (Lep.: Pyralidae) و Phthorimaea operculella (Zeller, ۱۸۷۳) (Lep.: Gelechiidae) (۹). رابطه میزبان-پارازیتوییدی پروانه بذرخوار ثانوی تاغ P. albidogelvella و T. minuta یک رابطه جدید می باشد. علاوه بر گونه T. minuta، یک گونه زنبور پارازیتوئید دیگر نیز از این زیرخانواده به نام Pharetrophora iranica Narolsky & Schonitzer, ۲۰۰۳ از روی پروانه بذرخوار ثانوی تاغ پرورش یافته و معرفی شده که تاکنون فقط از ایران گزارش شده است (۵,۷). برای گونه T. notata تاکنون میزبانی گزارش نشده اما گونه T. decorata به عنوان پارازیتوئید ۲۱ گونه از بال­پولکداران شناخته شده است که بسیاری از آنها مانند: Homoeosoma nebulella (Denis & Schiffermuller, ۱۷۷۵). (Lep.: Pyralidae)، Pectinophora gossypiella (Saunders, ۱۸۴۴) (Lep.: Gelechiidae)، Plutella xylostella (Linnaeus, ۱۷۵۸) (Lep.: Plutellidae)، Choristoneura murinana Hubner, ۱۷۹۹ (Lep.: Tortricidae)، Lobesia (Polychrosis) botrana (Denis & Schiffermuller, ۱۷۷۵) (Lep.: Tortricidae) و Cydia pomonella (L., ۱۷۵۸) (Lep.: Tortricidae). از آفات بسیار مهم و کلیدی محصولات کشاورزی محسوب می گردند (۹). در غرب ایران، اخیرا یک گونه دیگر از جنس Temelucha به نام T. lucida از روی آفت پروانه چوانه خوار بلوط Tortrix viridana (L., ۱۷۵۸) (Lep.: Tortricidae) جمع آوری و شناسایی گردید (۴). همچنین گونه دیگری از زنبورهای زیرخانواده Cremastinae به نام Cremastus lineatus Gravenhorst, ۱۸۲۹ از روی گونه ای از مگس های میوه Urophora terebrans (Loew) (Dip.: Tephritidae) معرفی شد (۶). مطالعات آینده در بررسی زیست­بوم­شناسی حشرات و آفات در مناطق مختلف ایران، تصویر دقیق­تری از این زنبورهای پارازیتوئید و نقش آنها در کنترل زیستی جمعیت میزبان­هایشان به نمایش خواهد گزارد.

کلیدواژه ها:

رده بندی ، پارازیتویید ، کنترل زیستی